Sombor je grad u severozapadnom delu Srbije, sedište istoimene gradske samouprave i administrativni centar Zapadnobačkog upravnog okruga, koji obuhvata i opštine Apatin, Kula i Odžaci. Kao naselje, Sombor danas ima oko 48.000 stanovnika i po tome je peti grad u Vojvodini posle Novog Sada, Subotice, Zrenjanina i Pančeva. Od Beograda je udaljen oko 200, a od Novog Sada 120 kilometara. Do njega se iz Beograda i Novog Sada stiže preko Vrbasa i Kule, iz Odžaka preko Stapara, a iz Subotice preko Bajmoka.
U tom Somboru
Sombor ima dugu i bogatu istoriju i kulturnu tradiciju. Prema zapisima, naselje na mestu današnjeg grada, pod nazivom Coborsentmihalj, postoji od kraja 14. veka. Sredinom 16. veka zauzimaju ga Turci, koji mu daju naziv Sombor. U to vreme Sombor je bio velika i bogata varoš, nahijsko sedište Segedinskog sandžaka. Godine 1687. osvajaju ga Austrijanci. Naseljava ga više hiljada Bunjevaca, a potom i znatan broj Srba pod vođstvom Arsenija Trećeg Čarnojevića. U narednom periodu to je bila graničarska varoš, čiji vojnici su imali značajne privilegije zbog učešća u bitkama protiv Turaka. Poveljom Marije Terezije iz 1749. Sombor se uzdiže u rang slobodnih kraljevskih gradova. Značajna godina u njegovoj istoriji je 1786, kada je proglašen za sedište Bačko-bodroške županije, druge po veličini u Ugarskoj. Ta županija obuhvatala je ceo prostor današnje Bačke (dakle i Suboticu i Novi Sad), kao i južni deo današnje Mađarske. U tom periodu Sombor doživljava intenzivan razvoj i postaje važan administrativni, trgovački, zanatski, saobraćajni i kulturno-obrazovni centar.
Tokom 18. veka u Somboru su izgrađene rimokatolička i pravoslavna crkva, otvorene katolička i srpska osnovna škola i latinska gramatikalna škola. Godine 1778. Avram Mrazović je osnovao srpsku osnovnu školu „Norma”, koja je bila i prva škola za srpske učitelje. „Norma” je preteča Preparandije (Srpske učiteljske škole), koja bez prekida radi i danas, prerastajući u novije vreme u Učiteljski, a potom u Pedagoški fakultet.
Ubrzan razvoj grada odvijao se i tokom 19. veka. Nastavljen je proces ozelenjavanja, izgrađene su zgrada Županije i Gradska kuća, prokopan je Veliki Bački kanal, osnovane Mađarska i Srpska čitaonica, Gradska bibliteka, Realna gimnazija, Narodno pozorište, pokrenut list Golub i dr. Ukidanjem Županije i osnivanjem banovina u Kraljevini Jugoslaviji, Sombor ulazi u sastav Dunavske banovine, čije sedište postaje Novi Sad. Od tada je njegov razvoj usporen. Pa ipak, Sombor je sačuvao svoju lepotu, zbog koje je postao naš najopevaniji grad. Kažu da se o njemu peva u preko dvadeset, pretežno tamburaških pesama, od kojih su najpoznatije „U tom Somboru”, „Fijaker stari ulicama luta”, „Somborske ruže” i „Kad sam bio mlađan vojnik ja”. Pre svih, pesmom ga je ovekovečio rođeni Somborac, popularni pevač, kompozitor i tekstopisac Zvonko Bogdan.
Kad dođete u Sombor, na prvi pogled bićete zadivljeni obiljem zelenila. Grad je prava, lepo uređena vojvođanska „zelena oaza”. Pošto je poznat po fijakeraškoj tradiciji, iskoristite priliku da se fijakerom provozate njegovim ulicama, u kojima dominiraju dugački drvoredi bođoša. Razgranate krošnje ovog listopadnog drveća natkriljuju ulice, pa imate utisak da prolazite kroz dugačke zelene tunele.
Gradsko jezgro je ono čime se ovaj grad posebno ponosi. Nemojte propustiti priliku da obiđete arhitektonski biser Sombora – zgradu Bačko-bodroške županije, koja je proglašena za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja. Sagrađena je u stilu baroka u periodu od 1805. do 1808, a renovirana i dograđena 1882. godine. Sada je to zgrada somborske gradske i okružne uprave. Bićete sigurno oduševljeni spoljnim izgledom i unutrašnjim uređenjem ovog objekta. U velikoj reprezentativnoj sali, u kojoj zaseda gradska skupština, još 1898. godine postavljena je monumentalna slika Ferenca Ajzenhuta „Bitka kod Sente”, ulje na platnu dimenzija 7×4 metra. I funkcioneri višeg ranga mogli bi da zavide gradonačelniku Sombora na izgledu kabineta u kome radi.
Centralni prostrani gradski trg nosi naziv Trg svetog Trojstva. Somborci ga nazivaju „Ćelavi trg”, jer je popločan i na njemu nema nikakvog zelenila. Uostalom, grad sa šumom drveća mogao je sebi da priušti taj mali „luksuz”. Na ovom trgu dominira još jedno od značajnih nepokretnih kulturnih dobara – Gradska kuća iz 1840. godine. Sagrađena je u stilu neoklasicizma i bila sedište gradskog Magistrata u vreme Županije. Naspram Gradske kuće nalazi se Galerija sa bogatom kolekcijom slika istaknutog srpskog slikara, Somborca Milana Konjovića. Prošetajte Somborom i obiđite i druga značajna mesta u njegovom širem centru (pravoslavne i rimokatoličke crkve, Srpsku i Mađarsku čitaonicu, Biblioteku, Muzej, Narodno pozorište, zgradu Norme i Preparandije, kuću Palanačkih u kojoj je živeo Laza Kostić, galeriju naivnog slikara Save Stojkova i druga).
Tokom boravka u Somboru saznaćete da više od pedeset znamenitih ličnosti iz oblasti nauke, kulture, umetnosti i sporta potiče iz ovog grada. Nekoliko njih smo već pomenuli, a toj plejadi dodajemo još neke, koji su poznati i najširoj javnosti: Jovan Hadžić (književnik, osnivač i prvi predsednik Matice srpske), književnici Laza Kostić i Veljko Petrović, kompozitor Petar Konjović, slikari Milan Konjović i Sava Stojkov, pevač Zvonko Bogdan, košarkaši Radivoj Korać i Nikola Jokić i mnogi reprezentativci iz drugih pojedinačnih i kolektivnih sportova.
Trenutke predaha provedite u nekom od prelepih ugostiteljskih objekata u gradu, na obali Bačkog kanala ili na obližnjim salašima. U predivnom ambijentu, uz nezaobilaznu muziku tamburaša, ljubazni domaćini ponudiće vam veoma ukusan i pikantan riblji paprikaš s domaćim rezancima, specijalitet kakav se samo ovde znalački priprema.
U Monoštorskom ritu
Ljubiteljima prirode preporučujemo da obavezno obiđu Specijalni rezervat prirode „Gornje Podunavlje” na tromeđi Srbije, Mađarske i Hrvatske. Prostire se uz levu obalu Dunava u dužini od 65 kilometara, od mađarske granice do Bogojeva, a čine ga Monoštorski rit, Apatinski rit i područja Karapandže, Štrpca i Kozare. Zbog specifičnog terena i veoma bogatog i raznovrsnog biljnog i životinjskog sveta, odlukom Vlade Srbije „Gornje Podunavlje” je proglašeno specijalnim rezervatom prirode i uživa prvi stepen zaštite. Njim gazduje Javno preduzeće „Vojvodinašune”, Šumsko gazdinstvo „Sombor”.
Posetili smo Bački Monoštor, selo udaljeno 15 kilometara severozapadno od Sombora, pretežno nastanjeno Hrvatima, Mađarima i Srbima. Ovo mesto je zanimljivo po tome što se prostire na ostrvcetu okruženom šumom i vodom rukavaca i kanala. Na Monoštor se stiže jedino preko jednog od tri mosta, zbog čega ga nazivaju „selo na sedam Dunava”. Obišli smo Monoštorski rit i tamošnje lovište bogato krupnom i sitnom divljači, koje je pravi magnet za ljubitelje lova. Gostima su tamo na raspolaganju dve lepo opremljene i komforne lovačke kuće. Bili smo u jednoj od njih, reprezentativnoj vili „Štrbac”. U njoj su izloženi rogovi odstreljenih jelena, za koje se tvrdi da su najveći lovački trofeji. Uživali smo u tamošnjim specijalitetima.od divljači.
Sledeće subote, 4. juna: Na severu Bačke, Subotica grad posebnog šmeka