Mada se i Beograd nalazi u Šumadiji, centrom ove regije smatra se Kragujevac. U mnogim pesmama Šumadija je opevana kao šumovita i valovita lepotica, plodna i bogata, gostoljubiva i domaćinska. U prošlosti je bila buntovna i ustanička, prednjačila u borbi za oslobođenje od Turaka, o čemu svedoče istorijski tragovi. Sve je to čini privlačnom i zanimljivom ne samo za domaće, već i za strane goste.
Kosmaj i Mladenovac
Na prvu turu po Šumadiji vodimo vas ka Orašcu, Aranđelovcu i Topoli. U taj kraj se može doći sa više strana. Najjednostavnije je autoputem Beograd – Niš (skretanjem kod Markovca), ili Ibarskom magistralom (skretanjem kod Lazarevca), iz Beograda avalskim putem, pored Sopota, Kosmaja i Mladenovca, a može i iz pravca Kragujevca. Mi smo krenuli iz Beograda putem prema Avali i nastavili ka Mladenovcu. Usput smo se zadržali na Kosmaju.
Posle Avale, Kosmaj je najniža planina u Šumadiji (625 metara). Ka vrhu ove planine stiže se iz dva pravca – od Sopota sa severne ili od Mladenovca sa jugoistočne strane. To je planina izuzetne prirodne lepote, pitoma, sa blagim usponima, prekrivena vegetacijom. Strmije strane su pod šumom, a blage padine travnate. Kosmaj je idealan za izletnički, a zbog raznovrsne divljači za lovni turizam. Tri srednjovekovna manastira na području Kosmaja sa statusom nepokretnog kulturnog dobra velikog značaja –Tresije (kod Sopota), Pavlovac (kod Koraćice) i Kastaljan (kod Nemenikuća) – omiljeni su sakralni objekti za verski turizam.
Prolazimo kroz Mladenovac, sedište gradske opštine u sastavu Grada Beograda. To je lepa varošica u podnožju Kosmaja, sa oko 23.000 stanovnika, udaljena pedesetak kilometara od glavnog grada. Pored boravka na planini i obilaska manastira, Mladenovac ima u ponudi i čuveno lečilište, banju Selters, koja se smatra oazom čistog vazduha i zelenila. Banjski kompleks zauzima površinu od 20 hektara parka sa uređenim šetalištima, cvetnim lejama i fontanama. Lekovitost termomineralne vode utvrđena je početkom 20. veka i od tada počinje razvoj ove banje, naročito intenzivan posle 1975. godine. Danas je Selters moderno lečilište sa komfornim smeštajnim kapacitetima, specijalizovanim stručnim kadrom i savremenom dijagnostikom. U početku su u banju najčešće dolazili reumatični bolesnici, a danas se ovde leče i neurološki i ortopedsko-traumatološki pacijenti.
Orašac i Aranđelovac
Nastavljamo putovanje i posle 17 kilometara vožnje magistralnim putem ka Aranđelovcu stižemo u Orašac. U ovom tipičnom šumadijskom mestu odigrao se jedan od najznačajnijih događaja u istoriji srpskog naroda – doneta je odluka da se podigne Prvi srpski ustanak protiv turske tiranije. Izbijanje ustanka ubrzala je seča knezova. Naime, kada su Turci saznali da se priprema pobuna, u nameri da je spreče, pogubili su mnoge srpske knezove i druge viđenije Srbe. Ustanak je podignut i počeo na Sretenje 15. februara 1804. godine, a za vođu je izabran Đorđe Petrović Karađorđe (rođen u selu Viševcu, gde mu je podignut spomenik i posvećen etno-kompleks).
U znak sećanja na ovaj događaj, u Orašcu je stvoren veliki memorijalni kompleks, koji obuhvata spomen obeležje u Marićevića jaruzi, Muzej Prvog srpskog ustanka, Crkvu Svetog Vaznesenja, Osnovnu školu „Prvi srpski ustanak” i spomenik Karađorđu. Odlukom Skupštine Srbije Orašac je kategorisan kao znamenito mesto i proglašen za kulturno dobro od značaja za Republiku Srbiju.
Posle šest kilometara ulazimo u Aranđelovac, udaljen 75 kilometara od Beograda i 55 kilometara od Kragujevca. Ovaj grad se nalazi u podnožju planina Bukulja i Venčac i u njemu danas živi 25.000 stanovnika. Poznat je ne samo po tome što je u njegovoj okolini podignut Prvi srpski ustanak, već i zato što je dinastija Obrenovića tu gradila svoje letovalište. Zbog toga je Aranđelovac jedini grad u čijem grbu su likovi oba srpska velikana, rodonačelnika suprotstavljenih srpskih dinastija – Karađorđa i Miloša Obrenovića.
U vreme vladavine Obrenovića, zahvaljujući lekovitosti mineralne vode, Aranđelovac je postao reprezentativno banjsko mesto. Tu je na lečenje od početka dolazila ondašnja elita, počev od Dositeja Obradovića i članova dinastije Obrenović. Kraj Bukovičke banje Obrenovići su podigli svoj velelepni letnjikovac poznat pod nazivom „Staro zdanje”. U njegovim luksuzno opremljenim prostorijama u to vreme organizovani su dvorski i drugi veliki balovi i druge manifestacije. Dolaskom Karađorđevića na vlast, ova građevina gubi na značaju, da bi 1906. bila pretvorena u hotel. Nažalost, poslednjih godina je zapuštena, oronula i ruinirana, a njena najavljena restauracija još uvek nije okončana. Oko banje i ovog zdanja, na površini od preko 20 hektara, uređen je prelep park sa skulpturama od belog venčačkog mermera, nastalim u okviru tradicionalne umetničke manifestacije „Mermer i zvuci”.
Bukovička banja je i danas jedno od najposećenijih banjskih lečilišta. Postala je to zbog lekovitosti mineralne vode i blata za gastro, hepato i respiratovne tegobe, a zahvaljujući i prelepom ambijentu i udobnom smeštaju. U međuvremenu ovde je izgrađen reprezentativan hotel „Izvor” sa pet zvezdica i svim pratećim sadržajima, među kojima posebno treba pomenuti veliki akva park.
Iz Aranđelovca su mogući izleti do Bukulje, planine koja natkriljuje grad. Visoka je nešto manje od 700 metara i idealna za visinske pripreme sportista. Do njenog vrha vodi asfaltni put, ali i obeležena pešačka staza počev od gradskog parka, pa uporni i kondiciono spremni izletnici mogu da krenu i pešice. Na vrhu postoji osmatračnica, sa koje se pruža veličanstven pogled na veliki deo Šumadije.
Topola i Oplenac
Kad ste već u Aranđelovcu, obavezno krenite ka 14 kilometara udaljenoj Topoli. Ovaj gradić, koji danas ima oko pet hiljada stanovnika, sedište je istoimene opštine, a nekad se zvao selo Kamenica. Sa uspehom Prvog srpskog ustanka Karađorđe je u podnožju Oplenca, u vremenu od 1811. do 1813. godine, uspostavio svoju prestonicu kao utvrđeni grad. Po ugledu na srednjovekovne srpske vladare, Vožd je tu sagradio svoju zadužbinu – crkvu posvećenu Rođenju Presvete Bogorodice. Nakon sloma ustanka, Turci su spalili Karađorđev grad i crkvu. Narod je crkvu obnovio već 1814. godine, a nova temeljnija obnova bila je nakon dolaska na vlast Voždovog sina Aleksandra Karađorđevića i kasnije Kralja Petra I.
Kada se Karađorđe 1817. vratio u Srbiju i kada je ubijen u Radovanjskom lugu, prvobitno je sahranjen na mestu ubistva, a njegova glava odneta u Beograd i Stambol. Kneginja Ljubica prenela je 1819. kumovo telo u njegovu zadužbinu, a tek 1839. tu je sahranjena i njegova glava. U svojoj crkvi Karađorđe je počivao do 1930. godine, kada je prenet u crkvu Svetog Đorđa na Oplencu.
Karađorđe je simbol Topole, a simbol dinastije Karađorđević i biser turističke ponude Topole je brdo Oplenac. Tu se nalazi kompleks Zadužbine Kralja Petra I, koji je proglašen za prostorno, kulturno i istorijsko dobro velikog značaja. Pored ostataka Karađorđevog grada, Karađorđevog konaka, Karađorđeve crkve Presvete Bogorodice, u okviru ovog kompleksa treba posetiti Crkvu Svetog Đorđa, Kuću kralja Petra, Kraljevu i Kraljičinu vilu i Kraljevu vinariju i Vinogradarevu kuću.
Velelepna Crkva Svetog Đorđa, čija je gradnja trajala od 1910. do 1930. godine, zamišljena je kao mauzolej dinastije Karađorđević, sa kriptom u kojoj bi bili grobovi članova dinastije. Građena je u srpsko-vizantijskom stilu po projektu arhitekte Koste Jovanovića. Raskošna unutrašnjost crkve prekrivena je mozaikom površine oko 3.500 kvadratnih metara sa 40 miliona kockica u 90 nijansi raznih boja. U neposrednoj blizini crkve nalazi se nevelika zgrada, prvobitno zamišljena kao popova kuća, u koju se prvi uselio Kralj Petar. Boraveći u njoj, kralj je nadgledao radove na izgradnji crkve. a kasnije je to bila njegova letnja rezidencija. Nakon smrti kralja u njoj je smeštena direkcija Zadužbine. Danas je to muzej sa eksponatima vezanim za dinastiju Karađorđević.
Oplenac je i veliko vinogorje. Prve vinograde zasadio je Karađorđe, a početkom 20. veka Kralj Petar. Površina zasada se uvećavala, tako da je pred početak Drugog svetskog rata pod vinovom lozom bilo blizu 40 hektara. Kralj Petar je izgradio vinski podrum 1915, a Kralj Aleksandar 1931. godine završio nov, velik i moderan podrum. Obeležavajući vinarsku tradiciju ovog kraja, grad Topola svake jeseni organizuje veoma posećenu privredno-turističku manifestaciju „Oplenačka berba”.
U subotu, 27. avgusta: Šumadijom šumovitom i valovitom (2): Lepo putovanje nadomak Beograda