Protivrečnosti i dezinformacije o upotrebi maski
Susret sa svakom novom vrstom virusa zahteva neophodna detaljna i dugotrajna istraživanja pre nego što su naučnici u stanju da donesu definitivne zaključke o prirodi infektivnog agensa, načinima njegovog delovanja i procesima njegovog prenošenja. Ovo je tokom prethodnih meseci pandemije kovida-19 kao rezultat imalo protivrečnosti u izveštajima zdravstvenih institucija, političkih funkcionera i medija – a nedoslednosti zvaničnih informacija uzrokovale su nepoverenje javnosti. Jedna od takvih protivrečnosti odnosila se na upotrebu maski. Prva obaveštenja Svetske zdravstvene organizacije nakon proglašenja pandemije isticala su, u želji da se spreči nestašica maski neophodnih za medicinske radnike, da njihovo nošenje nije neophodno za zdrave osobe koje nisu u svakodnevnom kontaktu sa zaraženima. Međutim, dalja istraživanja tokom proleća ukazala su na to da je najveći broj nosilaca virusa asimptomatičan, te je SZO bila primorana da sopstveni stručni savet uskoro i opovrgne.
Kao i svaka druga vrsta oboljenja respiratornog sistema koje se prenosi kapljičnim putem, naučno je potvrđeno da širenje kovida-19 može biti značajno suzbijeno pravilnim nošenjem kvalitetne maske. Maske predstavljaju neophodan alat u kontrolisanju širenja virusa, kao sredstvo prevencije – umnogome nalik korišćenju prezervativa ili sigurnosnog pojasa u automobilu. Međutim, skepsa prema nošenju maski i dalje preovladava, između ostalog zbog činjenice da njihovo nošenje ne garantuje stopostotnu zaštitu od zaraze. Određeni tipovi maski, poput hirurških, efektivniji su od drugih, no daleko je od istine tvrdnja da su „obične” pamučne maske beskorisne.
Faktori koji utiču na efektivnost maske
Efektivnost maski u sprečavanju prenošenja Kovida-19 zasniva se na dva osnovna faktora: tipu materijala i pravilnom načinu nošenja. Studija koju je objavilo Udruženje hemičara SAD ističe da je najefektivniji tip maske, kada se govori o onima proizvedenim u domaćoj radinosti za svakodnevne potrebe građana (kao što su odlazak u kupovinu, upotreba javnog prevoza i boravak na radnom mestu ili u školi) čini kombinacija dva ili više materijala, od kojih su naročito učinkoviti pamuk, svila, ili tkanine koje u sebi sadrže određen stepen sintetike. Rezultate ovog istraživanja podržava i studija koju je objavio Univerzitet Kembridž, a koja se, uz to, bavi i korektnim dizajnom, načinom nošenja i održavanja maski za višekratnu upotrebu. Ističe se da je za što veći učinak maske u filtriranju potencijalno zaraznih kapljica, neophodno imati dizajn koja što čvršće prijanja uz lice, dok istovremeno, naravno, omogućava nesmetan protok kiseonika. Svaka instanca vazdušnih džepova, odnosno propusta između površine kože i maske, može umanjiti njene mogućnosti filtriranja za celih 50 odsto. Uz to, pravilan način nošenja maske podrazumeva da ona pokriva ne samo usta, već i nos. Učinkovitost maske od stoprocentnog pamuka u filtriranju aerosolnih kapljica, tako, sa pravilnim nošenjem, može iznositi i do 96%, dok kombinacija pamuka i šifona ima zaštitnu stopu od čak 97%.
Nošenje maske nije pojedinačna, nego društvena odgovornost
Nošenje maski u javnom prostoru u Japanu je već više decenija društveno-kulturna norma. Već u martu, više od 60% japanskih stanovnika je praktikovalo svakodnevno nošenje maske. Značajan kontrast ovome predstavlja ponašanje građana u Velikoj Britaniji, drugoj ostrvskoj državi koja pripada Grupi sedam najrazvijenih zemalja sveta, gde je početkom svetske epidemije zabeležen visok otpor građana prema preporukama zdravstvenih institucija. Prema rezultatima YouGov ankete, čak i nakon zvaničnog proglašenja pandemije, u aprilu je tek 13% britanskih državljana nosilo maske u javnosti, da bi taj broj naglo porastao tek tokom jula nakon što je Bi-Bi-Si objavio da je Velika Britanija jedna od najteže pogođenih zemalja u Evropi.
Upoređivanjem trenutačnog stanja u ove dve države, uočava se ogroman kontrast u broju zaraženih. Velika Britanija, u kojoj su i broj stanovnika i gustina naseljenosti niže od Japana (a shodno tome je niži i rizik zaraze u javnosti), prema podacima podnetim SZO-u u vreme pisanja ovog članka (28. oktobra) od početka pandemije ima 996.694 zaraženih, dok taj broj u Japanu iznosi 98.116. Ova statistička komparacija u prvi plan ističe još jednu značajnu činjenicu – efektivnost maski raste sa brojem onih koji ih odgovorno nose.
Konačno, neophodno je istaći da je nošenje maske samo jedan od nekoliko neophodnih faktora u borbi protiv pandemije kovida-19. Uz to su od izuzetnog značaja briga o ličnoj i javnoj higijeni, fizičko distanciranje i izbegavanje masovnih okupljanja. Sve ove strategije u kombinaciji rezultiraju uspešnom prevencijom, kako oboljenja, tako i prenošenja virusa ljudima u našoj okolini.
Antonija Argeta
Uroš Drobnjak
Tisa Jukić
Projekat je podržan u okviru #OvakoStojeStvari Izazova 2020, sa ciljem obeležavanja globalne Nedelje medijske i informacione pismenosti. Proizvedeni sadržaj i stavovi izrečeni u okviru projekta su isključiva odgovornost sprovodioca projekta.