Zahtev je uložen zbog nepravičnih ugovornih odredbi u opštim uslovima poslovanja JKP Grejanje Pančevo, kao i zbog nasrtljive poslovne prakse tog JKP.
Efektiva smatra da se 11 članova važeće Odluke o uslovima i načinu snabdevanja toplotnom energijom kupaca na području grada Pančeva može podvesti pod nepravične ugovorne odredbe zato što Zakon o komunalnim delatnostima u svom članu 13 stav 5 propisuje da se „odluka skupštine jedinice lokalne samouprave koja propisuje opšta i posebna prava i obaveze vršilaca komunalne delatnosti i korisnika komunalnih usluga, neposredno primenjuje na sve ugovorne odnose vršilaca komunalne delatnosti sa korisnicima komunalnih usluga kao opšti uslovi poslovanja.”
Odluku o uslovima i načinu snabdevanja toplotnom energijom kupaca na području grada Pančeva donela je Skupština Grada Pančeva 2015. godine.
Efektiva smatra da se osporene odredbe Odluke mogu smatrati nepravičnim ugovornim odredbama na štetu potrošača kao kupaca toplotne energije i ekonomski slabije strane u ugovornom odnosu sa JKP „Grejanje” Pančevo (u daljem tekstu: Trgovac), zato što na osnovu tih odredbi Trgovac:
- nameće potrošačima u stambenim zgradama nezakonite uslove koje oni moraju da ispune kako bi se isključili sa sistema daljinskog grejanja i raskinuli ugovor, a sa ciljem njihovog zaključavanja u ugovoru. Među tim uslovima je obaveza prethodnog prikupljanja potpisa drugih stanara.
- zloupotrebljava fiksni deo cene daljinskog grejanja, namećući obavezu njegovog plaćanja čak i potrošačima koji su se isključili sa sistema daljinskog grejanja ne samo da bi ih držao zaključane u ugovoru (koji su oni zapravo otkazali), već i da bi na njihovu štetu kontinuirano ostvarivao ekstraprofit (tj. poslovao netržišno, kao izdržavano lice), a sve na ime pokrivanja netransparentnih, neodredivih, arbitrarnih i za potrošača irelevantnih fiksnih troškova Trgovca, koji prema navodima iz same Odluke (član 53 stav 3) imaju funkciju da Trgovcu donesu – profit. Obaveza plaćanja fiksnog dela se retroaktivno nameće čak i onim potrošačima koji po ranije važećim Odlukama nisu bili obavezni da ga plaćaju!
- diskriminiše potrošače-stanare u čijim stambenim zgradama postoji jednocevni sistem daljinskog grejanja time što njima i potrošačima u čijim stambenim zgradama postoji dvocevni sistem daljinskog grejanja nameće iste uslove za isključenje i otkaz ugovora u pogledu obaveze izolovanja zajedničke instalacije kao i obavezu plaćanja fiksnog dela cene posle isključenja na ime raznoraznih „troškova”, iako kroz stanove potrošača sa jednocevnim sistemom daljinskog grejanja ne prolaze nikakve instalacije koje bi se morale izolovati.
- relativizuje i izbegava svoju zakonsku obavezu iz članova 360 i 429 Zakona o energetici da sa svakim potrošačem zaključi pojedinačni pisani ugovor, tj. podrazumeva da potrošači žele sa njim da budu u ugovornom odnosu i da žele njegovu uslugu iako pisani ugovor sa Trgovcem o tome nisu potpisali.
- ograničava pravo potrošača na izjavljivanje reklamacije u pogledu forme reklamacije i roka za izjavljivanje reklamacije, suprotno imperativnim zakonskim normama.
- propisuje sebi duži rok za odgovor na reklamaciju od zakonom propisanog.
- propisuje sebi kraći rok za postupanje potrošača po opomeni pred obustavu usluge snabdevanja toplotnom energijom od zakonom propisanog.
- isključivo sebi daje pravo da utvrdi kolika je temperatura u stanu potrošača onda kad potrošač reklamira nesaobraznu uslugu – loše grejanje u stanu.
- isključivo sebi daje pravo da proceni da li je on (Trgovac) odgovoran za to što je temperatura u stanu potrošača niža od propisane.
- obavezuje potrošača da u roku od 15 dana u pisanom obliku obavesti Trgovca o svim promenama koje utiču na odnose između Trgovca i potrošača, a nigde ne predviđa istu takvu svoju obavezu, uključujući zakonsku obavezu da 30 dana pre povećanja cene usluge ili tarife (što je bitna promena uslova pod kojima je ugovor zaključen) o planiranoj promeni obavesti potrošača, što sa sobom povlači pravo potrošača da raskine/otkaže ugovor sa Trgovcem ako promenu ne prihvata.
Efektiva smatra da Trgovac pribegava nasrtljivoj poslovnoj praksi time što:
- potrošačima u stambenim zgradama koji žele da se isključe sa daljinskog grejanja i raskinu ugovor nameće teške vanugovorne prepreke poput izolovanja zidova, podova i plafona, što je nezakonita obaveza koja je predviđena internim aktom o isključenju samog Trgovca.
- potrošačima u stambenim zgradama koji nisu zaključili ugovor o snabdevanju toplotnom energijom i potrošačima koji su se na svoj zahtev isključili sa toplovodne mreže šalje račune, tražeći od njih da plate proizvod (uslugu) koju oni nisu tražili. Podsećamo da je Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacije nedavno utvrdilo postojanje upravo ovog oblika nasrtljive poslovne prakse u postupanju gradske toplane u Majdanpeku (JKP „Majdanpek”).
Udruženje Efektiva je Ministarstvu trgovine, turizma i telekomunikacija predložilo da protiv Trgovca, JKP „Grejanje” iz Pančeva odredi sve zakonom predviđene mere, kao i da mu odredi privremenu meru zbog toga što Trgovac svoja „prava” iz nepravičnih ugovornih odredbi u gradskoj Odluci i nasrtljive poslovne prakse ostvaruje prinudno, u izvršnom i sudskom postupku.
Grad Pančevo je osnivač i vlasnik JKP „Grejanje” Pančevo. To znači da je Grad Pančevo sa ovim preduzećem u veoma tesnom interesnom odnosu, i da sadržine Odluke gradske skupštine i internog akta o isključenju JKP „Grejanje” odslikavaju ekonomske i finansijske interese ovog preduzeća kao monopoliste u snabdevanju toplotnom energijom na geografskom području grada Pančeva, ali i samog grada Pančeva čiji se budžet finansira od prihoda JKP „Grejanje”.
Ti interesi nisu u korist potrošača daljinskog grejanja u Pančevu – i ne samo u Pančevu već širom Srbije – jer se njihov položaj svodi na praktično doživotne izdržavaoce svoje toplane – lokalnog monopoliste u snabdevanju toplotnom energijom, s kojim po pravilu nemaju potpisan pojedinačni pisani ugovor, a koji im u uslovima klimatskih promena i sve toplijih zima nameće daljinsko grejanje kao obavezni, skupi, jedini mogući način grejanja, zasnovan na zastareloj, prljavoj tehnologiji uz onemogućavanje primene tehnološki naprednijih, ekološki zdravijih a daleko jeftnijih supstituta. Toplane pri tom izbegavaju prelazak sa sa paušalnog metoda obračuna utroška toplotne energije (po kvadratnom metru stana) na zakonski metod obračuna na osnovu izmerene pojedinačne potrošnje toplotne energije.
Postupanje JKP „Grejanje” Pančevo prema potrošačima daljinskog grejanja i vrlo nepovoljna praksa sudova u Pančevu (koji ne slede odredbe zakona već nezakonite odredbe Odluke koje su na štetu potrošača) opsežno su obrađeni u knjizi Nevidljivi zakon: neprimenjivanje propisa o zaštiti potrošača usluga od opšteg ekonomskog interesa u Beogradu i Pančevu (autor: pravnik Efektive Jovan Ristić; izdavač: Udruženje Efektiva, 2020). Knjiga je objavljena uz finansijsku pomoć Evropske unije u okviru projekta „Pripremi se za učešće“ koji zajednički sprovode Centar za evropske politike (CEP), Nacionalna alijansa za lokalni ekonomski razvoj (NALED) i Centar savremene politike kroz portal European Western Balkans (CSP/EWP).