Nakon višesatne diskusije na savetovanju posvećenom jednovekovnom odnosu Srbije i Vojvodine, u kojoj je učestvovalo tridesetak uvodničara i sagovornika, među kojima iz Pančeva dr Janja Beč Neumann i dr Dragan Veselinov, učesnici ovog savetovanja su usvojili sledeće zaključke:
1. Predstavnici Vojvodine su, pod istorijski različitim okolnostima, dva puta (1918. i 1945.) doneli odluku o priključenju Vojvodine Srbiji, čime je Vojvodina unela svoju teritoriju u Srbiju. Iz toga proizilazi da je u dva ključna istorijska momenta bilo neophodno da se predstavnici Vojvodine izjasne, kako bi ona mogla da uđe u sastav Srbije i Jugoslavije. To potvrđuje politički subjektivitet Vojvodine.
2. Odluka o priključenju Vojvodine kao zasebne istorijske celine – Kraljevini Srbiji, doneta je novembra 1918. godine, odlukama Velike narodne Skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Bačkoj, Banatu i Baranji (25. novembra 1918.) i Velikog narodnog zbora u Rumi (24. novembra 1918.). Ona glasi: „Priključujemo se Kraljevini Srbiji, koja svojim radom i razvitkom ujamčava slobodu, ravnopravnost i napredak u svakom pravcu, ne samo nama, nego i svima slovenskim pa i neslovenskim narodima, koji a nama zajedno žive.”
3. Doneta u uslovima prisustva srpske vojske na celoj teritoriji Vojvodine, od strane predstavnika 41 odsto stanovništva Vojvodine, ova odluka je umnogome trasirala neravnopravan položaj Vojvodine u Srbiji, zasnovan na očekivanjima da će Vojvodini biti obezbeđeni „sloboda, ravnopravnost i napredak”. Očekivanja nisu ispunjena.
4. Vojvodina se neuslovljenom odlukom Velike narodne Skupštine i Velikog zbora odrekla zahteva za autonomiju koji su definisani 1848. godine. Jedini uslov je bilo priključenje Srbiji kao budućem delu šire države Jugoslavije.
5. Vojvođanske političke stranke i pojedinci su tokom celog perioda između dva svetska rata, vodili političku borbu za priznavanje autonomnog političkog subjektiviteta Vojvodine. To posebno pokazuju Somborska i Novosadska rezolucija i stvaranje Vojvođanskog pokreta za izbore tridesetih godina.
Dr Dragan Veselinov, jedan od uvodničara na savetovanju
6. Građani neslovenskih naroda prvi put su imali priliku da i njihovi predstavnici učestvuju u donošenju odluke o Vojvodini kao zajedničkom političkom entitetu tek 1945. godine, od kada se Vojvodina i razvija kao zajednica kojoj je priznata multinacionalnost i multikulturalnost. Nedopustivo je nakon 70 godina negirati višenacionalnost kao suštinsku karakteristiku Vojvodine, kao što je nedopustivo svako poistovećivanje Vojvodine sa „srpskom pokrajinom” ili definisanje Vojvodine kao „srpske”, jer se time negira istorija i ruše dostignuti pravni, istorijski, društveni i kulturološki principi.
7. Vojvodina je u momentu priključenja Srbiji bila multinacionalna, multireligijska i multikulturna, što je, uprkos sistematskoj izmeni nacionalne strukture i danas. Učesnici savetovanja insistiraju na neprihvatanju bilo kakvog jednonacionalnog definisanja Vojvodine.
8. Učesnici Savetovanja ukazuju na važnost istorijske pouke: u periodu kada je Vojvodina imala najizraženiji politički subjektivitet, od 1974. do 1988. godine, postigla je najveći ekonomski, politički, kulturni i svaki drugi napredak! Taj uspeh je omogućio tadašnji ustavni položaj Vojvodine sa punom zakonodavnom, izvršnom i sudskom vlašću, kao i pravna, ekonomska i kulturna autonomija koju je Vojvodina imala.
9. U zalaganjima za politički subjektivitet Vojvodine unutar zajedničke države Srbije, polaziće se od zahteva Mirovne konferencije u Londonu (1992): „Građanima Vojvodine vratiti sva građanska i ustavna prava”. Ova prava nisu vraćena aktuelnim Ustavom, donetim 2006. godine. Građani i građanke Vojvodine nisu prihvatili taj Ustav, što nema pravno dejstvo, ali ima realan politički značaj.
10. Oba puta kada su predstavnici Vojvodine doneli odluku o priključenju Srbiji, jedini podrazumevani uslov priključenja je bio ulazak Srbije u širu političku celinu – Jugoslaviju. Nestankom Jugoslavije, nestao je i suštinski uslov ulaska Vojvodine u Srbiju.
11. U svim periodima kada Vojvodina nije imala suštinsku autonomiju unutar Srbije i Jugoslavije, počev od dvadesetih godina prošlog veka, u Vojvodini su se razvijali pokreti koji su se borili za različite modele i nivoe autonomije. Ti pokreti su tokom dugo vremena bivali neuspešni. Dva su suštinska razloga za neuspeh, bez obzira na istorijske okolnosti i karakteristike političkih subjekata: očekivanja da se autonomija „dobije” pomoću stranaka sa centralom u Beogradu i nejedinstvo vojvođanskih političkih subjekata.
12. Predstavnici dela građana Vojvodine su 1918. godine doneli svoju odluku. Mi, današnji građani i građanke multinacionalne Vojvodine, naslednici ove odluke, postavljamo pitanje: imamo li mi pravo na našu odluku? Imamo, jer borba za Vojvodinu je odbrana imovine, prava na slobodu, prava na čast – koja ne zastarevaju.
13. Učesnici Savetovanja „Vojvodina i Srbija – sto godina posle (1918 – 2018)” upućuju apel svim političkim subjektima, političkim strankama, sindikatima i strukovnim udruženjima, nevladinim organizacijama, pokretima, udruženjima i javnim ličnostima, koji glasi: POZIVAMO SVE VOJVOĐANSKE POLITIČKE I DRUŠTVENE SNAGE DA SE UDRUŽE U ZAJEDNIČKOJ BORBI ZA DOSTOJANSTVEN I RAVNOPRAVAN POLOŽAJ VOJVODINE U SRBIJI! Okupite se oko ideje, a ne oko lidera! Beograd će saslušati Vojvodinu samo onda i tek onda kada njen glas bude snažan i jedinstven!
Fotografije: Olivera Radovanović