Primedbe na javni uvid
1. Nepoštovanje procedure javnog uvida: Deo obavezne planske dokumentacije nije izložen javnosti na uvid. Oglas javnog uvida objavljen na sajtu grada Pančeva ne sadrži potpunu dokumentaciju, jer nedostaju profili ulica i uslovi javnih preduzeća (prilog 1), čime se građani i stručna javnost koji nisu bili u mogućnosti lično da dođu na javni uvid i izričito traže ova dokumenta uskraćeni za značajne informacije u vezi sa Planom. Ovo je dodatno problematično s obzirom da je javni uvid objavljen u vreme epidemije korona virusa, kada postoje određena ograničenja u kretanju, i u vreme letnjih odmora, kada je dosta ljudi odsutno. Takođe, sam tekst Plana (dokument pod nazivom „Tekst Izmena i dopuna PDR”) poslednjih dana javnog uvida nije bio dostupan na sajtu grada Pančeva (prilog 2).
2. Nadležne institucije sprovode javni uvid na netransparentan način, bez učešća građana i stručne javnosti. Strategija razvoja grada Pančeva 2014-2020. kao jedan od glavnih strateških prioriteta predviđa „unapređivanje procesa planiranja u cilju kvalitetnije izrade prostornog i urbanističkih planova”, tako što predviđa veće učešće građana, održavanje javnih uvida u MZ, učešće stručnjaka, intersektorsku saradnju, integrativni pristup i prethodne analize. Nijedna od navedenih stavki nije ispunjena. Proces javnog uvida izvršen je na krajnje netransparentan način i bez namere da se stanovnicima Tesle i Pančeva uopšte neposredno predstavi i približi ovaj kompleksan dokument i proces, koji svojim opsegom i stepenom izmena u odnosu na faktičko stanje (četiri nove zgrade, nova saobraćajnica i proširivanje parkinga, a na račun postojećih javnih zelenih površina, uz povećanje spratnosti većeg broja zgrada) predviđa izražene strukturne promene naselja koje će imati nepovratne negativne posledice po naselje i njeno stanovništvo po više osnova:
- zdravstvene – kroz povećanu izloženost zagađenju i buci usled povećanja površina pod asfaltom i zgradama na račun javnih zelenih površina i drvoreda i smanjenje prostora za slobodno vreme, rekreaciju odraslih i igru dece;
- socijalne – povećanje gustine naseljenosti bez izgradnje adekvatne prateće socijalne infrastrukture;
- ekološke – izmena mikroklime i smanjena rezilijentnost naselja na klimatske promene;
- komunalne – uvođenje velikog broja novih stambenih jedinica u naselje sa zastarelom komunalnom infrastrukturom, u koju nije ulagano decenijama;
- urbanističke posledice – narušavanje ambijentalne celine rađene po najvišim urbanističkim standardima.
I pored svih planiranih izmena, nadležne institucije nisu ništa uradile po pitanju toga da Plan predstave i približe stanovnicima Tesle preko Mesne zajednice i uključivanjem udruženja građana i šire stručne javnosti. Ovaj Plan ide i korak dalje na štetu građana, tako što donosi „Odluku o nepristupanju izradi Strateške procene uticaja Izmena i dopuna plana na životnu sredinu” („Službeni list grada Pančeva broj 11/17, str. 5, čl. 14) i pored evidentnih negativnih posledica po životnu sredinu koje će imati, kao i odredbe koje su suprotnosti sa svim drugim važećim strateškim dokumentima grada Pančeva koji se odnose na zaštitu životne sredine.
3. Nadležne institucije obmanjuju javnost iznošenjem netačnih i nekonzistentnih informacija. U toku javnog uvida građani su od nadležnih institucija dobijali nekonzistentne i netačne informacije po pitanju trajanja uvida – tekst oglasa ne definiše precizno krajnji rok pa je ostavljena mogućnost za različite interpertacije. Na javnoj prezentaciji dokumenta 14. jula ove godine nadležna lica nisu mogla sa sigurnošću da odgovore do kada traje javni uvid. Prilikom individualnog odlaska na javni uvid predstavnici JP „Urbanizam” su rekli da je krajnji rok nedelja, 2. avgust, a predstavnici Sekretarijata za urbanizam da je rok ponedeljak, 3. avgust. U razgovoru sa više sugrađana utvrdili smo da su i oni dobijali različite odgovore od nadležnih službi po pitanju krajnjeg roka, čime je jedan broj građana obmanut i uskraćena mu je mogućnost da podnesu primedbu.
Iako se šira javnost kasno upoznala sa ovim Planom, nakon što je prošla javna prezentacija 14. jula i nakon što se grupa građana Tesle koja je sasvim slučajno saznala za javni uvid samoorganizovala i nastojala da obavesti što više stanovnika u kratkom vremenskom roku o postojanju Plana i njihovim zakonskim pravima, rekordan broj građana je prepoznao važnost Plana i uvideo njegovu štetnost i podnosio primedbe, jasno stavljajući do znanja da se ne slažu sa planiranim izmenama koje idu na štetu građana. Ubrzo nakon toga, odgovorno lice – direktor JP „Urbanizma” je za lokalni list „Pančevac” u toku trajanja javnog uvida izneo niz netačnih i tendencioznih navoda u vezi sa Planom i to upravo po pitanjima koja su izazvala najviše primedaba građana, i time svesno obmanuo javnost (prilog 3, članak objavljen 31. jula 2020). Između ostalog, naveo je:
– Da je javni uvid završen 30. jula;
– Da nije planirana seča platana u Miloša Obrenovića, iako se u tekstu Plana na 34, strani takva namera jasno navodi;
– Da neće biti uzurpiranja javnih površina u korist privatnih investitora, iako na strani Plana str 53. piše „Ukoliko se za neki od postojećih objekata na mestu ravnog krova podigne sprat a uslovi na parceli su takvi da ne dozvoljavaju dodatnu izgradnju parking mesta, potrebe za parkiranjem je moguće rešiti na javnim parkinzima samo za broj nadograđenih jedinica”;
– Kao i niz drugih netačnih tvrdnji koje nisu u skladu sa tekstom Plana.
Primedbe na Plan detaljne regulacije naselja Tesla
Uvidom u Plan detaljne regulacije naselja Tesla uočeno je sledeće:
1. Celom Nacrtu plana i pratećim osnovama nedostaju ili su pogrešni bitni elementi Plana:
- legende su pogrešne;
- ne novodi se nigde postojeći broj stanovnika naselja, broj parking mesta, broj dečjih igrališta, dužina puteva, biciklističkih staza, trotoara itd;
- na mapi regulaciono-nivelacionog plana sa urbanističkim rešenjem saobraćajnih i javnih površina dve parking zone označene su kao novoprojektovane, a zapravo su postojeće, kako bi se zamaskirala nemogućnost ispunjavanja urbanističkih kriterijuma (u grafičkom prilogu su označene sporne zone);
- nije jasno utvrđeno razgraničenje između blokova 01 i 03, te stoga nije moguće izvršiti potrebne provere kao što je odnos izgrađenog i neizgrađenog zemljišta i drugo;
- nema evidentiranih svih dečjih igrališta i sportskih terena;
- planovi ne pokazuju i ne prave razlike između postojećih nadograđenih objekata i potencijalnih budućih nadogradnji;
- plan ne definiše u dovoljnoj meri problem komunalnog otpada koji je evidentan na licu mesta.
2. U članu 2. Službenog lista grada Pančeva (Sl. list grada Pančeva br. 21/17) navedeni su razlozi izrade planskog dokumenta kako za naselje Tesla tako i za naselje Kotež, a u obuhvat Plana uključen je i obod oko gradskog stadiona. Navedeni razlozi su sledeći:
- stvaranje planskog osnova za razgraničenje JAVNOG od OSTALOG građevinskog zemljišta,
- izdavanje dozvola za izgradnju novih objekata, rekonstrukciju, dogradnju, sanaciju i adaptaciju postojećih objekata,
u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji (Sl. gl. RS 72/09, 81/09 itd), gde se navodi i Plan Generalne regulacije Celina 1 – širi centar u naseljenom mestu Pančevo, kao plan višeg reda.
Planom detaljne regulacije za naselje Tesla predviđa se obrazovanje četiri nove parcele od postojeće javne zelene blokovske površine,a na njima se planira izgradnja četiri nova stambena objekta za komercijalnu prodaju. Na taj način se suštinski vrši PRENAMENA ovog zemljišta u takozvane POVRŠINE ZA OSTALE NAMENE ili OSTALO GRAĐEVINSKO ZEMLJIŠTE, i to na čak 35,80% građevinskog zemljišta u okviru ovog plana (videti tabelu Bilans površina, str. 24. Nacrta plana). Na ovaj način se OTIMA javna blokovska površina stambenog naselja i pretvara u INVESTICIONU POVRŠINU, na štetu građana, čije je ova površina zakonito vlasništvo i kojima omogućava bazične uslove za normalan život, na koje nam posebno skreće pažnju aktuelna pandemija.
Prema naknadno pribavljenim dokumentima i uslovima javnih preduzeća, utvrđeno je da uslovi dati iz JP „Zelenilo” nisu ispunjeni. U uslovima JP „Zelenilo” (zavedeno pod br. 05-178/2018-1/6) se navodi da je potrebno obezbediti 16-20 m² zelenila po glavi stanovnika. Ista norma se navodi i na str. 43. Nacrta Plana. Prema podacima iz važećeg plana iz 2011. godina naselje Tesla ima 116.513 m² zelenih površina i 9222 stanovnika. To znači da naselje trenutno ima 12,63 m² zelenila po glavi stanovnika, čime već ne ispunjava uslove JP „Zelenilo”. Uvođenjem novih stambenih objekata ovo stanje će biti dodatno pogoršano.
3. U predmetnom Planu izvesna je i seča stabala u Ulici Miloša Obrenovića, bivša Ulica Paje Marganovića (str 34. Nacrta plana), iako se navodi da se glavne saobraćajnice i obilaznice moraju ozeleniti jer zelenilo formira tampon zone. Takođe, zbog planirane saobraćajnice predviđeno se uklanjanje blokovskog zelenila, čime se dodatno smanjuje već nedovoljna površina zelenila po stanovniku, šteti zdravlju stanovnika i pogoršavaju uslovi stanovanja, pogotovu u pomenutoj ulici koja je postala previše frekventna zbog neadekvatno planiranog Tržnog centra „Big” i njegovog pogrešnog saobraćajnog rešenja.
U grafičkim prilozima nisu prikazane postojeće sadnice, te se jasno ne može sagledati koji procenat zelenila će biti uništen, a koji je planiran. Situacija na terenu ne podržava ništa od navedenog u planovima. U praksi se ne poštuje katastar zelenila, a drveće se seče za svaki saobraćajni priključak ispred svakog gradilišta. U naselju Tesla, kao i u ostalim gradskim naseljima, više decenija nijedna zelena površina nije unapređena ni na koji način, niti su napravljena nova dečja igrališta!
4. U Planu iz 2011. nalazi se podatak da na teritoriji Tesle postoji 3.438 stanova. Sabiranjem postojećih (uključujući i one pogrešno označene) i novoprojektovanih parking mesta dolazi se do zbira od 1.300 parking mesta. Kada se izračuna indeks parkiranja dolazi se do podatka da bi on iznosio svega 0,38 parking mesta po stanu. Izgradnjom novih stambenih objekata i nadogradnjama, gde okvirno može da se napravi još preko 200 dodatnih stambenih jedinica, indeks parkiranja bio bi još manji od 0,38!
5. Predmetnim planom u naselju Tesla predviđa se povećanje broja stanovnika. Planom se prediđa mogućnost prenamene stambenih kvadrata u poslovne i eventualna sanacija javnih i komunalnih objekata. Međutim, u grafičkim prilozima to nije nigde jasno definisano, kao ni uvođenje novih javnih objekata za kojima postoji realna potreba. U tu grupu pre svega spadaju objekti socijalno-zdravstvenog karaktera: dečiji vrtići, ambulante i sl. Ovim se jasno zaključuje da će od svih navedenih planova eventualno biti izvedeni parkinzi, nova saobraćajnica i četiri nova stambena objekta, dok život stanara ni na koji način neće biti unapređen, nego samo pogoršan, a društvena, tehnička i plavo-zelena infrastruktura, već nedovoljnih kapaciteta, dodatno opterećene.
6. Da su izgledi da će se realizovati planovi u PDR vezani za infrastrukturu mali jasno govori sam PDR na str. 41. navodeći sledeće:
B1.3. STEPEN KOMUNALNE OPREMLJNOSTI ZA IZDAVANJE DOZVOLA
Minimalna komunalna opremljenost građevinskog zemljišta podrazumeva obezbeđen priključak na vodovodnu i kanalizacionu mrežu, električnu energiju i telekomunikacionu mrežu, a poželjno je i na gasovodnu mrežu. Do realizacije gradske kanalizacione mreže na parcelama se, za potrebe evakuacije otpadnih voda, dozvoljava izgradnja pojedinačnih ili zajedničkih sengrupa (septičkih jama) u svemu prema tehničkim normativima propisanim za ovu vrstu objekata.
Zar je ovo građevinsko zemljište pripremljeno za izgradnju? Da li se ovako planira „sanacija, rekonstrukcija, dogradnja postojećih objekata, a sve u skladu sa Zakonom o planiranju i izgradnji”? Sa sengrupom u XXI vek?
Obrazloženje
Svedoci smo već nekoliko decenija da grad ne zastupa interese građana i to najviše po pitanju izgradnje. Sve što je planirno u Planu detaljne regulacije a tiče se sanacije i adaptacije, pre svega infrastrukture, a zatim i poboljšanja uslova za stanovanje, GRAD NE ISPUNJAVA, već isključivo stvara nove parcele i nove mogućnosti za zaradu nekolicine. Parkinzi se ne proširuju, kišna kanalizacija se ne izvodi, zelene površine se ne oplemenjuju novim karakterom i sadržajima, niti uvećavaju, već naprotiv. O novim ambulantama, vrtićima, priuštivom i socijalnom stanovanju i sl. da i ne govorimo. Ništa od planiranog u korist građanstva se ne uradi, već planovi služe samo kao SREDSTVO ZA LEGITIMIZOVANJE PRENAMENE, ODNOSNO OTIMAČINE ZEMLJIŠTA, NJEGOVU RASPRODAJU I PRIPREMU GRAĐEVINSKIH PARCELA.
Koji plan i koja statistika pokazuju da je gradu Pančevu potrebna stambena izgradnja u tolikoj meri? Zašto se jasno ne definišu dopušteni kriterijumi za gradnju? Kako je moguće da se dopušta pokrivenost parcele od gotovo 100%, i izgrađenost desetostruko i petnaestostruko veća od postojećih na braunfild lokacijama? Zašto se dopuštaju napuštene i nehumane stambene tipologije? Zašto se ne zahteva i ne kontroliše ispunjavanje kriterijuma o obaveznom zelenilu na parceli? Zašto se tolerišu nelegalne visine i potkrovlja? Da li bi stanogradnja bila tako isplativ biznis kada bi grad postavljao nužna ograničenja i kontrolisao njihovu primenu? Zašto se ne planira novo plansko naselje, umesto što se već završene gradske celine dodatno opterećuju stambenom izgradnjom koja dehumanizuje prostore?
Sve ovo upućuje na dodatna pitanja: Kako grad planira da reši problem energetski neefikasnih stambenih kvadrata? Zašto ne postoje fondovi za pojačane subvencije i plansko rešavanje uništenih fasada i energetski neefikasnih objekata? Ovakav razvoj grada je neodrživ, suprotan svim principima urbane otpornosti i predstavlja ozbiljnu opasnost i za grad i za građane.
Kao rezultat, imamo centar Pančeva koji je devastiran izgradnjom novih stambenih objekata i divljih parkinga koji se kose sa svim urbanističkim principima i prate samo logiku grabljenja i profita. Sa druge strane, imamo planska naselja u kojima nakon izgradnje stambenih objekata stanovništvo decenijama čeka na opremanje i parkirališta (npr. stambena izgradnja u Ulici Svetozara Miletića blizu kružnog toka kod Koteža 2, gde je sada Lidl izveo prvi saobraćajni priključak ka Vojvođanskom bulevaru), a koje su sada takođe na redu za napad investitora.
Zaključak
Narušavanje postojećih blokovskih celina na Tesli i faktičkog stanja na terenu, a kroz izgradnju četiri nove zgrade, pratećih parkinga i saobraćajnice koja bi povezivala ulice Jovana Ristića i Stefana Stratimirovića je u direktnoj suprotnosti sa planom višeg reda. Važeći GUP (str. 65) propisuje sledeće za retka kompletna planska naselja kao što je Tesla:
U naseljima koji su izgrađeni po principima otvorenog bloka, obavezno sačuvati izvorni urbanistički koncept. Javne površine ovih blokova sačuvati kao posebnu vrednost i upotpuniti ih odgovarajućim sadržajima: parkovskim površinama i zelenilom, dečjim igralištima, manjim sportskim terenima, izuzetno i parking površinama i opremiti ih potrebnim urbanim mobilijarom.
U tom smislu je neophodno odustati od namere o novoizgradnji, obrisati sporne odredbe iz PDR-a, a javne površine blokova sačuvati kao posebnu vrednost i dodatno urediti.
Naselje Tesla je izgrađeno planski polovinom prošlog veka i predstavlja istinsku reformu svih vidova urbanizma, a ponajpre špekulativnog, koja je bila neophodna zbog lošeg i nehigijenskog stanja ljudskih naselja nastalog usled prenaseljenosti, prevelike gustine gradnje, nedovoljne osunčanosti i provetrenosti, nedovoljnih otvorenih i zelenih površina. Zaslugom Atinske povelje i drugih odluka CIAM-a promenjeni su univerzalno standardi i tehnički uslovi gradnje. Suština ovih reformi je da svi građani imaju pravo na tri osnovna postulata: sunce, zelenilo, vazduh – tri osnovna elementa zdravog urbanog habitata. Takođe, urbanim zoniranjem i grupisanjem stambenih naselja uz proizvodne zone olakšavala se komunikacija i veza između porodice i posla. Investicionim zoniranjem naselja i neulaganjem u ostale javne površine i potrebe stanovnika direktno se remeti osnovno načelo zdravog stanovanja, a uslovi života stanovništva se vraćaju polako u stanje iz ranoindustrijskog perioda.
Ceo PDR plan za naselje Tesla je u suprotnosti sa „Strategijom održivog urbanog razvoja Republike Srbije do 2030. godine” donetom 2019. god. Ovde navodimo neke izvode iz ovog dokumenta.
Izvod iz tačke 2. Politika urbanog razvoja:
Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) je 2018. godine izdala dokument Global State of National Urban Policy sa pregledom politika urbanog razvoja u 150 država u čitavom svetu među kojima je i Republika Srbija. U ovom dokumentu je evidentirana tema održivog urbanog razvoja u Prostornom planu Republike Srbije za period od 2010. do 2020. godine. Imajući u vidu značaj teme urbanizacije, 2018. godine je pristupljeno izradi posebnog dokumenta, a u susret novom PPRS.
Cilj 11, kao jedan od 17 Ciljeva održivog razvoja koji zajedno čine Agendu 2030 Ujedinjenih nacija, odnosi se na gradove koji treba da budu održivi, inkluzivni, bezbedni i rezilijentni. U okviru Cilja 11 je određeno deset podciljeva od čega posebno izdvajamo sledeće koji nisu ispunjeni u izradi plana PDR za neselje Tesla:
11.3 unaprediti urbanizaciju i kapacitete za participativno, integralno i održivo planiranje i upravljanje ljudskim naseljima;
11.6 smanjiti negativan uticaj gradova na životnu sredinu.
Izvod iz tačke 5.3. Opšti i posebni ciljevi urbanog razvoja:
- Uređenje urbanih naselja II. Unapređen i ujednačen kvalitet uređenosti i pristupačnosti urbanog prostora;
- Društveno blagostanje;
- Unapređen kvalitet i dostupnost društvenih usluga, smanjen rizik od siromaštva, rešena stambena potreba svih građana, ostvarena socijalna inkluzija i demografska obnova urbanih područja;
- Kvalitet životne sredine;
- Unapređen kvalitet životne sredine, zdravlja i bezbednosti stanovnika u urbanim naseljima i visok stepen prilagođenosti urbanih područja klimatskim promenama;
- Upravljanje urbanim razvojem. Efikasnije upravljanje urbanim razvojem.
Izvod iz tačke 5.4. Mere za postizanje ciljeva urbanog razvoja:
Podizanje nivoa transparentnosti u procesu donošenja odluka o urbanom razvoju, kroz unapređenje participacije građana.
Sve izmene postojećeg stanja koje se tiču smanjenja zelenih javnih površina u direktnoj su suprotnosti sa strateškim prioritetima za razvoj grada Pančeva, koje je poznato kao jedan od najzagađenijih gradova u Srbiji. Strategija razvoja grada Pančeva 2014-2020. Navodi: „Nivo ozelenjenosti u gradskom tkivu je zabrinjavajuće mali u odnosu na normu za gradove na rekama (12 puta manji)” i upravo iz tog razloga upućuje da se ide ka većem ozelenjavanju, a ne ka značajnom smanjivanju koje pančevačke vlasti sprovode.
U dokumentu Projekat „Zelena regulativa Subotice” u tački 2.2. Značaj zelenih površina, str. 12-16, jasno su navedeni i objašnjeni ključni efekti zelenih površina, pa prilažemo izvod iz ovog dokumenta (prilog 4) kako bi se jasno istako značaj očuvanja zelenih površina u gradskim uslovima i stambenim blokovima i uvideo njihov jasan pozitivan uticaj na zdravlje i kvalitet života ljudi.
Druge inicijative ili potrebe građana (uređenje javnog prostora sa sadržajem koji unapređuje kvalitet života građana, kao i potreba za parkinzima ili nadogradnjom, itd.) bi trebalo staviti na produženi javni uvid gde bi se građani neposredno izjasnili preko Mesne zejednice o njihovim istinskim potrebama.
Zbog velikog neslaganja stanovnika sa Planom do sada i podnetih formalnih primedbi skupština stanara koji su na direktnom udaru Plana neophodno je da se Komisija za planove na javnom zasedanju 7. avgusta 2020. nedvosmisleno i javno izjasni o prihvatanju ili odbijanju primedbi i/ili delova primedbi. Ukoliko neke primedbe budu neopravdano odbijene i odluke Komisije budu u suprotnosti sa javnim interesom, stanovnici naselja su spremni da se dalje bore svim legitimnim sredstvima kako bi sprečili uzurpaciju javnih i zelenih površina koja će biti na štetu njihovog zdravlja i opšte dobrobiti.
Molimo da uvažite ove primedbe i izmenite Plan detaljne regulacije naselja Tesla Pančevo. Takođe zahtevamo obustavljanje svake dalje gradnje i izdavanja građevinskih dozvola do hitne revizije svih važećih planskih dokumenata i njihovog usaglašavanja sa normativima iz pozitivne prakse, a u interesu zaštite građana, njihovog zdravlja i imovine.
dipl. inž. arh. Milka Popović, vanr. prof. dr Mila Nikolić, dipl. inž. arh., dipl. inž. arh. Milena Tepić, dipl. inž. saob. za drumski i gradski saobraćaj
Goran Ratković, dipl. inž. arh. Dobrivoje Milosavljević