Taj jugozapadni deo Srbije administrativno pripada Raškom upravnom okrugu, a obuhvata Grad Kraljevo i opštine Vrnjačka Banja, Raška, Novi Pazar i Tutin. Sedište okruga je u Kraljevu, gradu sa preko 60.000 stanovnika, koji leži na trima rekama – Ibru, Zapadnoj Moravi i Ribnici. U celom okrugu živi oko 300.00 ljudi i po tome se on ubraja u najveće u Srbiji.
Najstarije poznato ime Kraljeva, za koje postoji pisani izvor iz 1446. godine, bilo je Rudo Polje. Turci su ovaj naziv preveli u Karan Ovasi, koji je narod izgovarao kao Karanovac. Nakon što je Milan Obrenović u manastiru Žiča krunisan za kralja, ime grada je 1882. godine promenjeno u Kraljevo. Godine 1949. grad je po Aleksandru Rankoviću preimenovan u Rankovićevo, a 1955. vraćeno mu je ime Kraljevo.
Kao okružni administrativni centar, Kraljevo je i privredno, kulturno, obrazovno i sportsko središte jugozapadne Srbije. Zbog toga iz ovog grada i njegove okoline potiču mnoge istaknute ličnosti javnog života, kulture i sporta. Dugačka je lista kulturnih i umetničkih poslenika (pisaca, reditelja, glumaca, pevača, muzičara), istorijskih ličnosti i vrhunskih sportista (košarkaša, fudbalera, odbojkaša, atletičara) poreklom iz ovog kraja.
Ceo Raški okrug je veoma zanimljiva destinacija za banjski i verski turizam. U okolini Kraljeva nalaze se Vrnjačka, Mataruška i Bogutovačka, a na padinama Kopaonika, kod Raške, Jošanička Banja. Nekoliko najpoznatijih i najstarijih verskih hramova (Žiča, Studenica, Sopoćani, Đurđevi stupovi, Petrova crkva, Crna reka) nanizani su idući od od Kraljeva ka Novom Pazaru i Tutinu. Krenuli smo prema manastiru Žiča, Mataruškoj banji i Ibarskom magistralom dalje prema jugu.
Pet kilometara od Kraljeva udaljena je Žiča, pravoslavni manastir Eparhije žičke, koji potiče iz prve polovine 13. veka. Manastir je osnovao Stefan Nemanjić (Prvovenčani), uz pomoć brata Rastka (svetog Save). Kada je Srpska pravoslavna crkva dobila autokefalnost, u Žiči je bilo prvo sedište arhiepiskopije. Tu je krunisano sedam vladara iz loze Nemanjića. Danas je Žiča ženski manastir, prepoznatljiv po crkvi zagasito-crvene boje, posvećenoj Vaznesenju Hristovom. Smatra se jednim od najznačajnijih manastira Srpske pravoslavne crkve, a ima status kulturnog dobra od izuzetnog značaja pod zaštitom Republike Srbije.
Dva kilometra dalje nailazimo na Matarušku banju, poznatu po sumpornoj termalnoj vodi, čija se blagotvorna svojstva koriste u lečenju reumatizma, steriliteta, neuroloških i traumatskih oboljenja. Banja je u vreme tranzicije prošla kroz jedan krizni period, ali je ponovo aktivno banjsko lečilište.
Nastavljamo putovanje ka jugu predelom koji se popularno naziva Dolina jorgovana. Prema legendi, polovinom 13. veka, kralj Stefan Uroš I (sin Stefana Prvovenčanog) duž doline Ibra zasadio je plave jorgovane u znak ljubavi prema budućoj supruzi, francuskoj plemkinji Jeleni Anžujskoj, želeći da je ovo mesto podseća na rodnu Provansu. Tridesetak kilometara od Kraljeva prolazimo kraj Magliča, najočuvanije srednjovekovne tvrđave, sazidane na vrhu brda, oko koga Ibar pravi veliku okuku. Kažu da se ne zna tačno vreme njenog nastanka, a veruje se da je izgradio kralj Stefan Uroš I. Tvrđava je renovirana, ali nam ni vreme ni fizička kondicija nisu dopustili da strmom stazom dođemo do nje.
Putujući dalje Ibarskom magistralom, posle pedesetak kilometara skrećemo levo kod mesta Ušće. Vozimo po uzanom asfaltnom putu i posle dvadesetak minuta, stižemo u manastir Studenica, koji se nalazi pored istoimene reke, pritoke Ibra. To je jedan od najstarijih i po rangu najznačajnijih verskih hramova SPC. Osnovao ga je 1186. godine srpski župan Stefan Nemanja. U vreme kad je iguman bio Nemanjin sin Rastko, zamonašen kao Sveti Sava, Studenica je bila kulturni, umetnički, medicinski i duhovni centar srpske države. Manastir je poznat po svojoj kolekciji fresaka, a u njemu se čuvaju mošti Stefana Nemanje (monaha Simeona) i njegove supruge Ane, prvog srpskog kralja Stefana Prvovenčanog i kralja Stefana Radoslava. Ovaj naš spomenik kulture izuzetnog značaja UNESKO je 1986. godine uvrstio u listu svetske kulturne baštine.
Vraćamo se ka Ušću, ponovo uključujemo na Ibarsku magistralu i nastavljamo putovanje ka jugozapadu. Ovog puta ne navraćamo u gradić Rašku, sedište istoimene opštine, već produžavamo ka Novom Pazaru. U ovaj po mnogo čemu zanimljivi grad stižemo posle još pedeset kilometara vožnje. Ukupno, Novi Pazar je od regionalnog centra Kraljeva udaljen 100, a od Beograda 280 kilometara.
Prvi utisak koji se nameće po ulasku u Novi Pazar jeste da ste došli u grad koji vrvi od života, grad mladih, moglo bi se reći – u ljudski mravinjak. Na relativno uskom prostoru, u središtu Novopazarskog polja, od nekadašnjeg Trgovišta iz 15. veka na mestu sadašnjeg Pazarišta, oko reke Raške, izrastao je današnji Novi Pazar, u kojem živi skoro 70.000 ljudi, dok šire područje Grada ima oko 100.000 stanovnika. Većinu od oko 80 odsto čine Bošnjaci (muslimansko stanovništvo), dok je Srba (pravoslavaca) oko 20 odsto. Zato je Novi Pazar stecište dveju kultura, o čemu ćete se najbolje informisati ako posetite gradski muzej „Ras”. Bogata muzejska postavka obuhvata arheologiju, istoriju, numizmatiku, etnologiju, primenjenu umetnost i savremenu likovnu umetnost.
Novi Pazar je značajan privredni, obrazovni, kulturni i sportski centar jugozapadnog dela Srbije. Umesto ugašene društvene privrede razvijen je privatni biznis u tekstilnom džins zanatstvu, trgovini, ugostiteljstvu i drugim delatnostima. Ovde se dolazi ne samo zbog obilaska istorijskih i kulturnih znamenitosti, već i u „džins šoping” ture, na čuvene mantije, ukusne ćevapčiće, baklave i druge specijalitete ovog kraja.
Novi Pazar je važan obrazovni centar, u kome postoje dva univerziteta – Državni univerzitet Novi Pazar i privatni Univerzitet u Novom Pazaru, kao i Fakultet za islamske studije. Pored uobičajenih srednjih škola, tu je i jedina islamska srednja škola – Medresa „Gazi Isa-beg”. Zato se može reći da je Novi Pazar grad učenika i studenata. Veliki broj mladih predstavljaju solidnu bazu za razvoj sporta, zbog čega je Novi Pazar poznat i kao sportski grad. Pazarski fudbaleri i odbojkaši se takmiče u najvišem rangu, a atletičari i atletičarke postižu vrhunske rezultate i u zemlji i u inostranstvu.
Pored Muzeja „Ras”, u Novom Pazaru svakako treba obići Petrovu crkvu (Crkvu svetih apostola Petra i Pavla), najstariji spomenik srpske crkvene arhitekture iz osmog veka. U ovoj crkvi je Stefan Nemanja ponovo kršten po pravoslavnom obredu. Na saboru kod ove crkve 1196. godine Nemanja je predao presto svom sinu Stefanu Prvovenčanom, a tu se i zamonašio sa suprugom Anom. U vreme kada je sveti Sava postao prvi arhiepiskop srpski sa sedištem u Žiči, Petrova crkva je bila sedište Raške episkopije.
Od islamskih verskih hramova u Novom Pazaru posebno je zanimljiva Altun-alem džamija (Zlatna alem džamija), koju je početkom 16. veka sagradio turski neimar Abdulgani. Ovaj verski hram je pravi arhitektonski biser orijentalne arhitekture, zbog čega uživa zaštitu kao spomenik kulture izuzetnog značaja. Zanimljivo je da je u haremu Altun-alem džamije ukopano telo bivšeg muftije Muamera Zukorlića
Na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu, nalazi se manastir Đurđevi stupovi, posvećen Svetom Đorđu. Podigao ga je Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto velikog župana. Manastir je uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom je UNESKA. Posle svog osnivanja 300 godina je bio pod ruševinama i već pedesetak godina traje njegova obnova.
Na 17 kilometara zapadno od Novog Pazara, nedaleko od izvora reke Raške, obišli smo manastir Sopoćani, koji je podigao kralj Stefan Uroš I, kao „dom svete Trojice”. U 17. veku, u vreme osmanlijske vlasti, manastir je pretrpeo oštećenja, pa je obnovljen početkom 20. veka. Freske manastira su pravo remek delo, što je Sopoćanima donelo svetsku slavu. Danas je ovaj manastir jedan od najznačajnijih srpskih kulturnih spomenika i 1979. godine je uvršten u UNESKO-vu listu svetske baštine.
Na kraju ovog putovanja po Raškoj oblasti bili smo u manastiru Crna reka. On se nalazi u blizini sela Ribariće, na sredokraći između Novog Pazara i Tutina, u klisuri Crne reke, u najudaljenijem području jugozapadne Srbije, na granici sa Crnom Gorom. Ovaj manastir je jedinstven po tome što se njegova crkva, posvećena svetom Arhangelu Mihajlu, nalazi u velikoj pećini iznad korita Crne reke. U crkvu se ulazi preko drvenog mostića ispod koga huči brza planinska rečica.
