U pisanim dokumentima Subotica se prvi put pominje 1391. godine pod nazivom Zabatka, ali postoje dokazi da je na ovom prostoru i ranije postojalo naselje, a da su se tu kasnije naseljavali Srbi, Bunjevci, Mađari, Nemci, Slovaci, Jevreji i drugi. Sa promenom gospodara menjao se i naziv grada – Sobotka, Sabathelj, Santa Maria, Maria Tereziopolis, Tereziaštadt… U periodu 1526-1527. godine ovde je postojala slovenska srpska država sa vladarom Jovanom Nenadom, koji je sebe proglasio carem, a Suboticu za prestonicu tog carstva. Godine 1542. grad su zauzeli Turci i njim vladali do 1686. godine, kad je postao deo vojne granice Habzburške monarhije. Od 1918. grad je u sastavu Kraljevine SHS i dobija današnji naziv Subotica. Mađari je zovu Sabatka.
Srednjoevropsko lice
Subotica je po mnogo čemu osoben i zanimljiv grad. Pre svega, po šarolikom etničkom i religijskom sastavu stanovništva, lepom urbanističko-arhitektonskom uređenju i bogatoj kulturnoj tradiciji. Subotica i ceo Severnobački okrug predstavljaju izrazitu multinacionalnu sredinu. Najbrojniji su Mađari, pa Srbi, Hrvati i Bunjevci, ali ima pripadnika još dvadesetak nacija i etničkih grupa. Nekada je ovde živelo oko šest hiljada Jevreja, ali je njihov broj danas veoma mali. To je i multikonfesionalna sredina. Oko 55 odsto stanovništva (Mađari, Hrvati, Bunjevci) pripada rimokatoličkoj verskoj zajednici, 30 odsto je pravoslavaca, a ima i protestanata i nešto Jevreja. U gradu postoji osam katoličkih i dve pravoslavne crkve, katolička srednja škola, sinagoga i muhadžir džamija.
Ne samo u gradskom jezgru, već i šire, Subotica je sačuvala urbanističke i graditeljske odlike modernog srednjoevropskog grada iz vremena Habzburške monarhije. Biser graditeljstva je Gradska kuća, koja ima status spomenika kulture od izuzetnog značaja, Građena je od 1908. do 1910. godine, nakon čega su još dve godine trajali radovi na ukrašavanju unutrašnjosti. Podignuta je u mađarskom arhitektonskom stilu. Ova jedinstvena, monumentalna građevina dominira gradom. Visoka je 76 metara, ima površinu od oko šest hiljada kvadratnih metara, a krasi je enterijer u kojem preovlađuju ornamenti u obliku stilizovanog cveta lale.
Na širokom gradskom trgu, nedaleko od Gradske kuće, nalazi se spomenik caru Jovanu Nenadu. Tu je i zgrada Narodnog pozorišta Subotice, u kojoj se danas igraju drame na mađarskom i srpskom jeziku. Karakteristična je po pročelju sa šest stubova u obliku karijatida. Prvobitna zgrada pozorišta, izgrađena 1854. godine, izgorela je u velikom požaru 1915. Prvu rekonstrukciju imala je 1926, a sadašnji izgled duguje rekonstrukciji 2015. godine. Preporučujemo da obiđete i Rajhlovu palatu, Gradski muzej, Franjevačku crkvu Svetog Mihovila, spomenik Svetom trojstvu, Baziliku svete Terezije, Sinagogu i Pravoslavni hram Svetog vaznesenja.
U Subotici se tokom godine organizuju mnoge zanimljive manifestacije. Posebno pominjemo Dužijancu, svečanost kojom u julu ili avgustu ovdašnji Hrvati i Bunjevci obeležavaju završetak žetvenih radova i zahvaljuju bogu za bogat rod. Glavni deo ove manifestacije je svečani defile u kome učesnici, obučeni u tradicionalne nošnje, pokazuju žetvene običaje. Program se odvija i na njivama, a u njemu učestvuju i stanovnici okolna mesta.
Iz čitave plejade poznatih ličnosti koji su rođeni ili živeli u Subotici izdvajamo čuvenog pisca Danila Kiša, koji je od oca Eduarda (mađarskog Jevrejina) i majke Milice (pravoslavne Srpkinje) ovde rođen 22. februara 1935. godine.
Palić – omiljena destinacija
Osam kilometara istočno od Subotice nalazi se Palić. Ovo naselje sa oko sedam hiljada stanovnika postalo je poznata turistička destinacija, zahvaljujući tome što se nalazi uz Palićko jezero. Ubrzan razvoj Palića počinje od 18. veka, kada je konstatovana lekovitost blata iz jezera. Sredinom 19. veka postaje banjsko lečilište, izgrađeno je kupatilo, napravljen lep park, hoteli i letnjikovci. Početkom 20. veka otvoreno je novo kupalište, muški i ženski štrand, a izgrađeni su i objekti u karakterističnom mađarskom stilu, po kojima se Palić danas prepoznaje – Vodotoranj, Velika terasa, Muzički paviljon i drugi.
Palićko jezero je zaštićeni park prirode treće kategorije. Zahvata površinu od oko 4,5 kvadratnih kilometara, dubina vode je između dva i tri metra. Kupačima su na raspolaganju tri plaže. Obala jezera je duga 17 kilometara i celom dužinom je uređena za šetače.
Park na severu jezera je preuređen i redizajniran. Otvoren je veliki zoološki vrt. Izgrađena je letnja pozornica, na kojoj se priređuju raznovrsni kulturni programi, od kojih je najčuveniji Palićki filmski festival. Kraj istočnog dela uređeni su tereni za razne sportove. Tu je i vikend zona sa privatnim objektima i odmaralištima raznih firmi.
Peskovito zemljište od Palića prema Horgošu podesno je za voćarsku i vinogradarsku proizvodnju, pa su tu nikle voćne plantaže i vinarije. Treba iskoristiti priliku da kraj Palića obiđete vinariju Zvonka Bogdana. Gledaoci TV serije „Tajna vinove loze” videli su na malom ekranu lepe slike te vinarije.
Zbog atraktivne lokacije, raznovrsnih sadržaja i dobrih smeštajnih kapaciteta, Palić je postao jedan od najpoznatijih turističkih centara u Vojvodini. Privlači veliki broj gostiju kao reprezentativno mesto za kongresni, banjski i izletnički turizam i pripremu sportista.
„Cvetanje Tise”
Na severu Bačke, istočno od Palića, nalaze se Kanjiža i Senta, dva gradića uz reku Tisu, sedišta istoimenih opština, koje su administrativno u sastavu Severnobanatskog okruga. Ako se u jednom od ova dva mesta nađete tokom juna, možda ćete imati sreću da prisustvujete jedinstvenom prirodnom fenomenu – „cvetanju” Tise. Treba vam sreća, jer se ova pojava ne događa uvek u isto vreme, već zavisi od prirodnih uslova na reci. Tom događaju u Senti je posvećen „Festival cvetanja Tise”, manifestacija u okviru koje se odvija bogat i raznovrstan program.
Tiski cvet je insekt koji tri godine živi u mulju na dnu Tise, onda izlazi na površinu vode, da bi produžio vrstu. Sve se događa u jednom danu. Iznad površine reke pojavljuju se rojevi sa milionima jedinki, pa Tisa „procveta”. Tu se odvija igra parenja mužjaka i ženki ovih insekata. Nakon te igre mužjaci odmah uginu, a ženke polažu više hiljada jaja i potom i same uginu, pa plove po površini Tise. Položena jaja padaju u dubinu i nalaze pogodno mesto u mulju na dnu reke. Mada razvoj larve traje tri godine, ovaj krilati insekt živi samo jedan dan, kad Tisa procveta.
U Kanjiži se nalazi jedno od najpoznatijih lečilišta u Srbiji – Banja Kanjiža. Lekovitost mineralnih voda ove banje dokazana je pre više od jednog veka. U lepom banjskom ambijentu vremenom su izgrađeni novi medicinski i smeštajni kapaciteti da bi se zadovoljili zahtevi brojnih gostiju. U ovoj banji, pod nadzorom tima specijalista, sprovode se razni terapeutski tretmani u lečenju reumatizma, stanja posle povreda, pa i obolenja centralnog i perifernog nervnog sistema.
U povratku sa severa Bačke predlažemo da krenete starim putem Subotica–Novi Sad. Posle 30 kilometara stižete u čuvenu ergelu Zobnatica, koja je godinama bila centar konjarstva i konjičkog sporta. Rasna grla iz ove ergele pobeđivala su na hipodromima širom bivše Jugoslavije. Tradicija konjarstva u Zobnatici traje duže od dvesta godina. To je zanimljiv park prirode i turistički kompleks sa raznovrsnom ponudom. Za posetioce je obezbeđen hotelski smeštaj, a nudi im se jahanje konja, vožnja fijakerom i poseta jedinstvenom Muzeju konjarstva, a na hipodromu se organizuju konjske trke. U ovom kompleksu je i Zobnatičko jezero sa uređenim kupalištem i uslovima za sportski ribolov. Zobnatica je sada privatizovana, ali i dalje otvorena za posetioce.
Kad ste već nadomak Bačke Topole, mogli biste da posetite i dvorac Dunđerski, poznat pod nazivom „Fantast”. U vreme pisanja ovog teksta, dvorac nije bio dostupan javnosti do okončanja postupka restitucije. Zato se prethodno informišite da li je otvoren za posete, pa ako jeste krenite iz Bačke Topole putem ka Bečeju i posle 30 kilometara stići ćete na željenu lokaciju. Uživaćete u prelepom izgledu ovog zdanja veleposednika Bogdana Dunđerskog iz 1925. godine i kapele, koju je oslikao Uroš Predić. Uz dvorac i danas postoji velika ergela, koju je takođe osnovao Dunđerski, veliki ljubitelj konjarstva.
Sledeće subote, 11. juna: Putovanje ka srednjem Banatu – od Kovačice do Zrenjanina
