Smederevska Palanka je gradsko naselje i sedište istoimene opštine. Smatra se centrom oblasti Donja Jasenica, jer u njoj postoje i neke institucije nadležne za više opština. Nalazi se u slivu reke Jasenice, 35 kilometara južno od Smedereva. Od Beograda je udaljena 80 kilometara. Ima veoma povoljan geografski položaj i dobre drumske i železničke saobraćajne veze sa glavnim gradom i centralnom Srbijom.
Mada je po nazivu „palanka”, Smederevska Palanka ipak nije kasaba iz turskog vremena niti mala provincijska varošica, već uređeno i razvijeno urbano naselje, u kojem danas živi oko 25.000 stanovnika. (Sa još 17 seoskih naselja palanačka opština ima ukupno 55.000 žitelja). Prema istorijskim tragovima, na ovom području je vekovima postojalo naselje pod raznim imenima. U vreme Turaka to je bila Hasan-pašina Palanka, zatim Palanka, a potom je tom nazivu dodato „Smederevska”, da bi se razlikovala od drugih „palanki” i bliže odredio njen geografski položaj.
Smederevska Palanka je godinama bila prepoznatljiva po Fabrici vagona i mostovskih konstrukcija „Goša“, jednom od industrijskih giganata nekadašnje Jugoslavije, koji je zapošljavao više od deset hiljada radnika i izvodio radove ne samo po celoj zemlji, već i širom sveta. Taj gigant je, nažalost, pao u stečaj, a njegova privatizacija nije dala očekivane rezultate. Međutim, rade se novi razvojni planovi, a vidljivi su i prvi rezultati – južnokorejska firma „Kjungšin kejbl” otvorila je ovde fabriku za proizvodnju komponenti za automobilsku industriju.
Banja Palanački kiseljak duže od sto godina važi za glavno odredište u turističkoj ponudi Smederevske Palanke. Termomineralne vode sa ovdašnjih izvora koriste se za lečenje reumatskih i neuroloških bolesti, posttraumatskih i postoperativnih stanja. Ovde se flašira i konzumna mineralna voda „Karađorđe”. Posle perioda stagnacije, najavljena je ozbiljna rekonstrukcija, koja bi banji vratila stari sjaj.
Ovaj kraj pripada Krnjevačkom vinogorju, pa razvija i vinski turizam. Nekada je ovde veliku vinariju imao „Navip”, a sada se osnivaju privatne vinarije. U selu Vlaški Do, koje pripada palanačkoj opštini, pre desetak godina otvorena je tehnološki moderna, lepo uređena Vinarija „Despotika”, a u Krnjevu, u opštini Velika Plana, već tridesetak godina postoji Vinarija „Radovanović”. I jedna i druga već su afirmisani i prepoznatljivi proizvođači kvalitetnih vina i mogu lepo da ugoste posetioce.
Mesto ubistva Karađorđa
Petnaestak kilometara južno od Smederevske Palanke, a 95 kilometara od Beograda nalazi se Velika Plana, gradsko naselje sa 16.000 žitelja, sedište istoimene opštine, koja sa još 12 sela ima ukupno 45.000 stanovnika. I ovaj gradić ima povoljan geografski položaj, uz levu obalu Velike Morave, autoput E-75 i železničku prugu Beograd – Niš – Skoplje. Zbog zanimljive turističke ponude posećuje ga veliki broj ljudi.
Osam kilometara od Velike Plane, usred stoletne šume u ataru sela Radovanje, nalazi se Spomen kompleks „Radovanjski lug”, koji ima status nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja. Kompleks obuhvata obeleženo mesto ubistva i prvobitni grob Karađorđa, crkvu posvećenu Svetom arhangelu Gavrilu, poznatu pod imenom crkva Zahvalnica i parohijski dom. Na ovo mesto stiže se kroz obeleženu kapiju, blagom nizbrdicom, asfaltnim putićem dugim pola kilometra.
Kao što je poznato, Karađorđe je 1817. godine, posle tri godine izgnanstva u Rusiji, odlučio da se tajno vrati u Srbiju, da bi ponovo organizovao borbu protiv Turaka. Po savetu svog kuma, narodnog starešine Vujice Vulićevića, sklonio se u kolibu u Radovanjskom lugu. Saznavši za Karađorđev povratak i bojeći se za svoju vlast, knjaz Miloš je sa Vujicom organizovao njegovo ubistvo. Na dan Arhangela Gavrila, 13. jula 1817. godine (po starom kalendaru), Vujičin unajmljeni ubica Nikola Novaković sekirom je odsekao gravu usnulom Karađorđu. Voždovo telo sahranjeno je stotinak koraka od mesta ubistva, a glava otpremljena u Carigrad. Dve godine kasnije, telo je preneto i sahranjeno u Voždovoj crkvi u Topoli, da bi konačno počivalo u zadužbini Karađorđevića, crkvi Svetog Đorđa na Oplencu. Prvobitni grob u Radovanjskom lugu obeležen je velikim drvenim krstom, mermernom pločom sa tekstom i gvozdenom ogradom. U vreme Kraljevine Jugoslavije, Karađorđu u čast, na mestu ubistva u Radovanjskom lugu podignuta je crkva Svetog Arhangela Gavrila, koja je u narodu poznata kao Crkva Zahvalnica, a u kojoj je Voždov portret u prirodnoj veličini, delo Paje Jovanovića.
U Starom Selu kod Velike Plane nalazi se ženski manastir Pokajnica, koji predstavlja nepokretno kulturno dobro od velikog značaja. To je prvobitno bila crkva brvnara posvećena prenosu moštiju Svetog Nikole. Crkvu je 1818. godine podigao knez Smederevske nahije, vojskovođa i narodni starešina Vujica Vulićević. Originalni ikonostas crkve je delo Konstantina Zografa. U porti je stara drvena brvnara pokrivena daskama. To što je crkva podignuta nedaleko od mesta gde je Vujica Vulićević učestvovao u ubistvu Karađorđa, tumači se kao čin njegovog pokajanja, pa je hram zato nazvan Pokajnica. Zadržavši oblik brvnare, ova crkva služila je kao parohijski hram sve do 1953. godine, kada je pretvorena u manastir.
Na području opštine Velika Plana, prema Smederevskoj Palanci, u ataru naselja Veliko Orašje, treba posetiti još jedno nepokretno kulturno dobro od velikog značaja – manastir Koporin. Manastirska crkva podignuta je na prelepoj lokaciji početkom 15. veka, u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića. Nema podataka o ktitoru i tačnom vremenu njene izgradnje. Zna se da je do 1880. bila u ruševinama i da je te godine počela njena prva obnova. Velika obnova bila je u drugoj polovini prošlog veka, kada su vršeni restauratorski radovi i dograđeni manastirski konaci. Koporin je danas ženski manastir, lepo uređena i veoma posećena verska svetinja.
Moravski konaci
Predlažemo da na kraju ove zanimljive ture predahnete u etno selu „Moravski konaci”. Ovo reprezentativno mesto za odmor, rekreaciju i relaksaciju nalazi se na izlazu iz Velike Plane ka Žabarima i Požarevcu, oko dva kilometra udaljeno od autoputa. Prostire se na pet hektara, otvoreno je 2007. godine i ima dva dela – turističko-ugostiteljski i sportsko-rekreativni.
Na ulazu je pravoslavna crkva posvećena Svetom Nikoli. Idući dalje nailazi se na niz starih kuća, koje su demontirane i prenete iz napuštenih sela, a potom ovde ponovo sklopljene i osposobljene za smeštaj gostiju. Tu su i drugi karakteristični seoski objekti. Stazom koja vodi kroz uređenu zelenu površinu stiže se do prostranog restorana domaće kuhinje, u kojem goste poslužuje ljubazno osoblje odeveno u narodne nošnje. Oko restorana je veliko jezero sa devet ostrva, koja su međusobno povezana drvenim mostićima. Za rekreaciju postoje bazeni za kupanje za decu i odrasle sa pratećim sadržajima, uređene su staze za šetnju sa klupama za odmor, a na letnjoj pozornici ima uslova za organizovanje zabavnih programa. Sve u svemu, u „Moravskim konacima” ima uslova za prijatan jednodnevni ili višednevni boravak.
U subotu, 3. septembra: Topličkim krajem do Kuršumlije: Južnije nije baš tužnije
