Kada se piše o lepotama i znamenitostima Srbije, ne može se zaobići Srem, prvo od tri vojvođanska „srca junačka”. Taj „divni kićeni Srem”, opasan Dunavom i Savom, ravničarski i fruškogorski. Srem koji mudri i žustri Sremci dele na „svinjski” i „vinski”. Srem tamburaša, bećaraca i svinjokolja. Srem kao „srpska Sveta gora” i kao važno središte materijalne i duhovne kulture. Priču o tom i takvom Sremu ispričaćemo u dva nastavka. Najpre vas vodimo u njegov severoistočni, pretežno „vinski”, a kasnije u zapadni i južni, pretežno „svinjski” deo.
Sa autoputa Beograd–Šid kod Rume skrećemo desno ka Fruškoj gori. To je „ostrvska”, usamljena planinska lepotica u severnom delu Srema. Prostire se uz desnu obalu Dunava u dužini od oko 80 kilometara, sa najvišim vrhom Crveni čot (539 metara nad morem). Deo ove planine u površini od 25.000 hektara uživa posebnu zaštitu od 1960. godine, kada je Fruška gora proglašena nacionalnim parkom, kojim upravlja javno preduzeće sa sedištem u Sremskoj Kamenici. Ovaj park prirode krasi bogat i raznovrstan životinjski i biljni svet (čak 700 vrsta lekovitog bilja!). Obronci Fruške gore odlično su podneblje za voćarsku i vinogradarsku proizvodnju. Na Fruškoj gori postoji nekoliko atraktivnih izletišta (Iriški venac, Letenka, Andrevlje, Borkovac, Stražilovo i dr.). Tamo se nalaze i veoma značajni spomenici kulture, 16 pravoslavnih manastira, koje su gradile srpske srednjovekovne vladarske porodice tokom 15. i 16. veka. Sve to Frušku goru čini atraktivnom destinacijom za verski, vinski i rekreativni turizam.
U okolini Iriga
Zadržavamo se u Irigu, rodnom mestu srpskog pisca, dramaturga i književnog kritičara Borislava Mihajlovića Mihiza. Irig je lepa mala varošica u razvijenom voćarsko-vinogradarskom rejonu, na južnim obroncima Fruške gore. Ima nešto više od četiri hiljade stanovnika, a sa još 12 naselja, čiji opštinu koju naseljava ukupno 11.000 žitelja. U ovom kraju postoji nekoliko velikih vinarija, od kojih su najpoznatije „Kovačević”, „Deurić” i Podrum „Mačak”. Najjednostavnije je da usput svratite u Podrum „Mačak”. Tu će vas ljubazno dočekati, ugostiti i po povoljnim cenama ponuditi čitav spektar kvalitetnih vina. Autor ovih redova je u ovoj vinariji sa svojim društvom uživao u „Mačkovom” portugizeru.
Čak osam fruškogorskih manastira nalazi se na području iriške opštine (Krušedol, Velika Remeta, Mala Remeta, Grgeteg, Novo Hopovo, Staro Hopovo, Vrdnička Ravanica i Jazak). Kao i drugi fruškogorski, i ovi manastiri predstavljaju nepokretna kulturna dobra i spomenike kulture izuzetnog značaja. Tokom vekova su spaljivani, trpeli oštećenja i pljačkani, a potom opet obnavljani.
Manastir Krušedol je jedan od najznačajnijih fruškogorskih manastira, vekovno versko, kulturno i nacionalno središte Srba. Nalazi se na putu između Iriga i Maradika. Izgradio ga je početkom 16. veka despot Đorđe Branković i njegova majka Angeline. Sastoji se od dve celine – muškog manastira posvećenog Blagovestima i ženskog posvećenog Sretenju. U krušedolskom manastiru je, do preseljenja u Sremske Karlovce, bilo sedište srpskog mitropolita. U njemu se čuvaju mošti porodice Branković, a tu počivaju i druge značajne istorijske ličnosti (patrijarsi Arsenije III i Arsenije IV, vojvoda Šupljikac, kralj Milan Obrenović, knjeginja Ljubica i dr.)
Ne treba propustiti priliku da se obiđu i ostali manastiri nedaleko od Iriga. Manastir Novo Hopovo, udaljen stotinak metara od magistralnog puta Ruma–Novi Sad, ima crkvu posvećenu svetom Nikoli, u kojoj se čuvaju mošti svetog Teodora Tirona. Dva kilometra od Novog Hopova nalazi se Staro Hopovo, manastir posvećen svetom Pantelejmonu. Dugo je bio oštećen i napušten, pa je ponovo zaživeo 2008. i otvoren 2014. godine. Manastir Grgeteg je, po predanju, zadužbina despota Zmaja Ognjenog Vuka. Veoma je posećen, pored ostalog, zbog toga što se u njemu čuva replika ikone Trojeručice. Manastir Velika Remeta, jedan od najstarijih fruškogorskih manastira, zadužbina je kralja Dragutina, posvećen svetom Dimitriju i ima jedan od najviših zvonika, Manastir Mala Remeta, pored istoimenog sela, posvećen je Bogorodičinom pokrovu. I njegovo osnivanje vezuje se za kralja Dragutina.
Putovanje nastavljamo prema Vrdniku, koji je od Iriga udaljen desetak kilometara. I Vrdnik je naselje na južnoj, valovitoj strani Fruške Gore, na nadmorskoj visini 190-260 metara. Ima nešto više od tri hiljade stanovnika i pripada iriškoj opštini. U srednjem veku ovde je pored naselja postojalo utvrđenje, od koga su ostali očuvani ostaci Vrdničke kule.
U Vrdniku je veći deo svog života provela pesnikinja Milica Stojadinović Srpkinja. Od majke Sremice i oca Banaćanina iz Dobrice, u Vrdniku je rođen jedan od naših najboljih glumaca Aleksandar Berček, koji nakon penzionisanja živi u ovdašnjem selu Mala Remeta.
Vrdnik je poznat po termomineralnoj vodi, zahvaljujući kojoj je podignuto banjsko lečilište i centar za rekreaciju sa bazenima i sportskim sadržajima. Vrdnik je ne samo termalna, već i vazdušna banja. U njoj se leči reumatizam, blagotvorna je za postoperativni oporavak, a koristi je i veliki broj rekreativaca.
Vrdnička Ravanica je još jedan od značajnijih fruškogorskih manastira. U njemu su od 1811. do 1942. godine čuvane mošti kneza Lazara, U porti manastira je spomenik Milici Stojadinović Srpkinji. Nedaleko od Vrdnika, nalazi se još jedna svetinja,koju valja posetiti – manastir Jazak.
Severno od Fruške gore
Preko prevoja na Fruškoj gori, posle 16 kilometara vožnje, stiže se u Beočin. Na tom putu nalazi se manastir Rakovac, koji takođe potiče iz 15. veka, a posvećen je Kozmi i Damjanu. Tri kilometara od grada nalazi se manastir Beočin, čija crkva obeležava Vaznesenje Hristovo.
Beočin je gradić sa šest hiljada žitelja, sedište opštine sa još sedam naselja i ukupno 16.000 stanovnika. Poznat je po fabrici cementa, koja je pre privatizacije zapošljavala preko hiljadu radnika. Mada se nalazi u Sremu, zbog blizine Novog Sada, ova opština administrativno ne pripada Sremskom, već Južnobačkom okrugu.
Vožnjom niz Dunav, posle desetak kilometara stiže se u Sremsku Kamenicu, gradsko naselje sa 12.000 stanovnika, locirano između severnih padina Fruške gore i desne obale Dunava. Do 1941. godine Kamenica je imala status opštine, potom je pripojena Petrovaradinu, a sada se smatra delom užeg područja grada Novog Sada. U njoj je veliki zdravstveni centar sa modernim klinikama Kliničkog centra Vojvodine. U ovom gradu je rođen veliki srpski pesnik Jovan Jovanović Zmaj. Rodna kuća mu je pretvorena u muzej. Sahranjen je na ovdašnjem groblju, gde je i njegov spomenik.
Za kraj ove zanimljive ture ostavili smo posetu Sremskim Karlovcima. Ovaj prelepi sremski gradić u svojoj slavnoj prošlosti bio je važan kulturni i duhovni centar srpskog naroda, a to je ostao i do danas. U administrativnom smislu, jedinstven je po tome što samostalno čini Opštinu Sremski Karlovci i što pripada Južnobačkom okrugu, mada je geografski u Sremu. Nalazi se uz stari put Novi Sad–Beograd, udaljen 12 kilometara od Novog Sada.
Sremski Karlovci se prvi put pominju 1308. godine. Pod ugarskom vlašću grad je bio do 1521, kada ga osvajaju Turci i tu ostaju do 1688. godine. Karlovci su u narednom periodu doživeli brz privredni, kulturni i duhovni razvoj. Još od 16. veka Karlovci su jedno od važnijih crkvenih središta srpskog naroda, da bi 1713. postali sedište Mitropolije. Prva osnovna škola otvorena je 1726, prva bolnica 1770, a 1792. godine počela je sa radom čuvena karlovačka gimnazija, koju su pohađali Branko Radičević i mnogi drugi znameniti ljudi..
Centar Sremskih Karlovaca je pravi urbanistički i arhitektonski biser. Tu se nalazi zgrada Gimnazije, Patrijaršijski dvor, Saborna crkva, Gradska kuća, Bogoslovija, Fontana četiri lava. Nedaleko od grada, a u blizini mesta gde je 1690. zaključen Karlovački mir, nalazi se Kapela mira. Četiri kilometara od centra udaljeno je čuveno izletište Stražilovo, gde je na vrhu grob Branka Radičevića, a u podnožju njegov spomenik.
Sremski Karlovci su okruženi velikim vinogorjem. U njemu se nalazi nekoliko vinarija, a početkom oktobra organizuje se čuvena manifestacija „Karlovačka berba grožđa“. Predlažemo vam da posetite jednu od najstarijih – Vinariju „Živanović”. Zanimaće vas i jedinstveni Muzej pčelarstva, koji je porodica Živanović otvorila na istoj lokaciji.
U povratku sa ove ture, skrenite sa puta Novi Sad–Beograd preko Beške ka Banovcima i zaustavite se u Starom Slankamenu. Nedaleko od tamošnje banje, u kojoj se leče neurološka oboljenja i posttraumatska stanja, nalazi se nekoliko restorana, u kojima služe odličnu riblju čorbu i riblje specijalitete.
Nastavak u subotu, 21. maja; pročitajte ovde.
