Prošle godine realizovana je dugogodišnja ideja o organizovanju prvog Festivala duvačkih orkestara „Caribrod”, koji je okupio tri renomirana orkestra. Bilo je to veliko muzičko i kulturno osveženje za mali pogranični grad, koji decenijama neguje tradiciju postojanja duvačkog orkestra.
Koncerte su na različitim mestima u Dimitrovgradu održali Omladinski duvački orkestar iz Botevgrada (Bugarska), Gradska muzika Budva (Crna Gora) i Subotički duvački orkestar (Srbija). Publika je u dane obeležavanja praznika grada uživala u interpretacijama raznovrsnih melodija – od klasike do roka (marševska i klasična muzika, džez, rok, filmske i etno melodije). Tako je zahvaljujući Forumu Caribrođana u Beogradu „Pametnik” rođena još jedna kulturna manifestacija u duhu vekovne muzičke tradicije.
Stari Caribrod
25. Dragomanski puk
Istorija postojanja takozvane „duhove-pleh” muzike, odnosno vojnog, gimnazijskog, školskog ili đačkog duvačkog orkestrа, vraća nas u nekadašnji Caribrod, kada je početkom 20. veka muzicirao vojni orkestar 25. Dragomanskog puka, čije je sedište bilo u ovom gradu. Sastavljen uglavnom od školovanih muzičara, ovaj orkestar je ostavio veliki trag, a posebno njegov kapel-majstor (kapelnik) Todor Naumov (1883-1941), koji je završio Konzervatorijum u Bukureštu.
Todor Naumov
Naumov je poznati bugarski dirigent, kompozitor i jedan od pionira bugarske profesionalne muzičke kulture. Radio je kao vođa orkestara u više gradova – Svištovu, Slivnici, Dupnici, Gornjoj Banji, Vraci, Ćustendilu i Jambolu. Njegov muzički talenat i stvaralaški kompozitorski opus krenuo je upravo iz Caribroda, gde je dobio i prvo zaposlenje u Vojsci Kneževine Bugarske. Ogromnim zalaganjem uspeo je da od tadašnjeg pukovskog caribrodskog orkestra napravi renomirani muzički ansambl, u to vreme, jedan od boljih u Bugarskoj. Nastupi vojnog orkestra 25. Dragomanskog puka pod dirigentskom palicom Todora Naumova bili su neizostavni deo svih važnih događaja tadašnjeg Caribroda. Zvuci orkestra čuli su se i sa Pametnika (spomen kosturnice) sa brda Neškovo, a orkestar je nedeljom svirao i na Pavliončetu – centralnom caribrodskom gradskom trgu.
Kao vrsni muzički stvaralac Naumov je u Caribrodu komponovao nekoliko marševa i svita posvećenih simbolima grada, koji se u različitim epohama, nalazio sa jedne ili druge strane granice. Valcer „Vospominanie” komponovan je u Caribrodu 1912. godine i posvećen je jednom od heroja Balkanskog rata.
Prvi svetski rat nije mimoišao ni ovo pogranično mesto i nakon potpisivanja Nejskog mirovnog sporazuma, sudbina Caribroda vezuje je za sudbinu Srbije. Caribrod postaje deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a 6. novembra 1920. godine to se i zvanično ostvaruje.
Caribrod 1936. godine
Period između dva svetska rata donosi promene u društveno-političkom životu. I pored odlaska Todora Naumova u grad Ćustendil u Bugarskoj, ovde ostaje dosta Caribrođana koji su svirali instrumente i znali da čitaju note. Rađaju se lokalne muzičke grupe, a i vojska Kraljevine Jugoslavije kasnije dovodi svoj puk sa orkestrom. Vremena su burna, kako na ekonomskom, tako i na političkom planu, a novi svetski sukob – Drugi svetski rat, prouzrokuje nove društvene promene.
To je novi istorijski momenat za Caribrod, koji je ponovo deo Bugarske. Sa dolaskom bugarskih vlasti 1941. godine, u Caribrod po kazni, sa Sofijske muzičke akademije u tadašnju gimnaziju dolazi profesorka Nejkova. Ona je ponovo oživela duvačku muziku i dala joj novi muzički sjaj. Zahvaljujući njenim vezama uspela je da dobije dozvolu za osnivanje đačkog duvačkog orkestra. U to vreme ubrzo su iz Sofije stigli i novi instrumenti za mlade muzičare, a prema istraživanju poznatog novinara Slobodana Aleksića Ćose, Nejkova je uspela da za kratko vreme pripremi đake za orkestarsku muziku i da svojim orkestrom i horom uspešno izvede i jednu operetu.
Po završetku Drugog svetskog rata, Nejkova se vraća u Bugarsku, a Caribrod (od 1950. godine Dimitrovgrad) se pripaja Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji. Duvački orkestar u novoj socijalističkoj Jugoslaviji posle izvesnog vremena preuzima muzičar i flautista Georgi Šukarev (1907-1975), poznatiji kao Baj Đora.
Duvački orkestar Legije stranaca
Georgi Šukarev
Sa malo muzičkog obrazovanja i ogromnog iskustva koje je sticao u sinemaskopima, kazinima i elitnim restoranima Beča, Pariza i duvačkom orkestru Legije stranaca, ovaj vrsni muzičar je sa puno energije i vojničkom disciplinom postavio temelje čuvene „Caribrodske muzike”. Za kratko vreme Šukarev je gimnazijskom duvačkom orkestru vratio kvalitet, koji je ostavila profesorka Nejkova. Za sviranje u orkestru zainteresovao je učenike gimnazije, učiteljske škole, ali i omladinu Dimitrovgrada.
Orkestar je postao sastavni deo života grada i svih važnih kulturnih, ali i političkih događaja. Prvomajske proslave i uranci, državni praznici, bakljade, karnevali, susreti nacionalnih manjina, smotre amatera, raznovrsne gimnazijske priredbe, opštinske i sreske proslave, koncerti i druga dešavanja, ali i sahrane viđenijih ljudi bila su prilika, gde je Baj Đorina „Muzika” pokazivala svoj kvalitet i renome.
U svom istraživačkom članku publicista Slobodan Aleksić Ćosa piše da je ovaj orkestar prešao u gradsku naviku, sa kojom se Caribrod-Dimitrovgrad poistovetio. Muzičari gimnazijskog orkestra pod dirigentskom palicom Georgija Šukareva su zahvaljujući svom muzičkom opusu i kvalitetnom izvođenju raznovrsnih kompozicija zvanično dočekali druga Tita u Pirotu, Nišu i Leskovcu.
Mnoge generacije talentovanih mladića i devojaka su sa ponosom prošle kroz ovaj muzički sastav, a u gradu se govorilo u šali da ćeš se teško oženiti, ako nisi svirao u Baj Đorinom orkestru. Mnogi bivši članovi orkestra postali su školovani muzičari, nastavnici, profesori i pedagozi. Zahvaljujući renomeu gimnazijskog duvačkog orkestra, u Dimitrovgrad je gostovao ondašnji vrh jugoslovenske klasične i ozbiljne muzike.
Ubrzo nakon odlaska u penziju, Georgi Šukarev je preminuo 1975. godine, a đačku muzika je nastavila svoj rad pod dirigentskom palicom nastavnika muzike Aleksandra Rančeva. Sa puno ljubavi i entuzijazma mnogi učenici osnovne škole gimnazijalci, ali i malo stariji sa uspehom su izvodili bogat repertoar poznatnih svetskih i jugoslovenskih kompozitora klasične i marševske muzike, ali i narodne melodije u duhu bugarske nacionalne manjine.
Na koncertima, proslavama državnih praznika, raznovrsnim kulturnim događajima i priredbama povodom dočeka Štafete mladosti čuli su se zvuci fanfara, poznate marševske kompozicije – „Marš jugoslovenskih proletera”, „Partizan”, „Pesma radu”, „Partizanski motivi”, „Nima Splita do Splita”, ali i druge, u to vreme, poznate koračnice, svite, kolaž vojnih melodija, menueti ili pak obrađene narodne kompozicije. Orkestar je nastupao u Dimitrovgradu, Pirotu, Nišu…
Aleksandar Rančev sa duvačkim orkestrom Osnovne škole
U novijoj istoriji Aleksandar Rančev je nastavio rad sa orkestrom i nakon preseljenja iz gimnazije u osnovnu školu, gde je godinama okupljao najtalentovanije učenike, stvarajući raznovrstan repertoar sačinjen od marševske i klasične muzike, popularnih zabavnih i narodnih melodija.
Kao Duvački orkestar Osnovne škole „Hristo Botev” nastupao je na školskim i gradskim priredbama i koncertima, a svoje umeće je pokazivao na okružnim i republičkim takmičenjima osnovnih škola i horova, osvajajući više puta zasluženo prvo mesto. Gostovao je i u susednoj Bugarskoj. Međutim, odlaskom nastavnika Rančeva u penziju pre četiri godine, zvuci đačke muzike su na kratko utihnuli.
Upravo jedan od glavnih ciljeva novoosnovanog Festivala duvačkih orkestara „Caribrod” je ponovno oživljavanje orkestra u gradu i kupovina novih muzičkih instrumenata, reči su direktora ovog kulturnog događaja Nebojše Videnova:
– Cilj osnivanja festivala je da pomogne formiranje gradskog duvačkog orkestra, da promoviše drugačiju vrstu muzike među omladinom, da afirmiše turističke potencijale Dimitrovgrada i celog regiona, kao i da poveže region na jednom novom kulturnom planu.
Nebojša Videnov – direktor festivala
Ovim festivalom smo na dobrom putu zato što je ovaj kulturni događaj revijalnog tipa i jedini ove vrste u Srbiji. Postoji još jedan festival duvačkih orkestara, koji se održava u Zrenjaninu, ali on je takmičarskog karaktera – kaže Videnov.
Prvi festival duvačkih orkestara „Caribrod” održan je od 21. do 23. septembra 2017. godine pod budnim okom direktora Nebojše Videnova, menadžera Blagoja Bage Vasova i PR-a festivala Slobodana Aleksića Ćose.
Programsko-umetnički savet festivala radi u sastavu Jasminka Mančev, direktor Narodne biblioteke „Detko Petrov” u Dimitrovgradu; mr Vasil Gelev, profesor muzičke akademije u Novom Sadu (predsednik); mr Aleksandar Đurov, načelnik – dirigent Reprezentativnog orkestra Garde Vojske Srbije; Branislav Gagić, profesor Muzičke škole u Zrenjaninu i predstavnik Međunarodne organizacije duvačkih orkestara WASBE za Srbiju i Petar Rančev, profesor muzike u Gimnaziji u Gornjem Milanovcu.
U organizaciji Foruma „Pametnik” i opštine Dimitrovgrad, uz partnerstvo Grada Pirota i Opštine Slivnica, i uz medijsko pokroviteljstvo Internet Portala FAR, Radio-televizije Caribrod i Televizije Pirot, drugi Festival duvačkih orkestra „Caribrod” biće održan od 20. do 23. septembra u Dimitrovgradu, Pirotu i Slivnici (Republika Bugarska).
Moto ovogodišnjeg festivala je „Muzika briše granice“, a učestvovaće orkestri iz Srbije, Rumunije i Slovenije. Nastupiće: Orkestar policije Srbije (Srbija), Omladinski duvački orkestar „Csikszentsimona” (Rumunija), Delavska godba Trbovlje (Slovenija) i Vaška godba Vrh nad Laškim (Slovenija).
Plakat ovogodišnjeg festivala
Foto: lostbulgaria.com / hralupa.com/darikenws.bg / Aleksandar Saško Todorov / iz albuma V. Božića, S. Panatojova, S. Stanulov, D. Todorova i P. Videnova / Virtuelni muzej Caribrod / RTS
Zvanični sajt: www.festivalcaribrod.org
Facebook: Festival duvačkih orkestara Caribrod
Video animacija i plakat: Milana Videnov
Tekst je objavljen u okviru projekta „Dimitrovgrad – Kragujevac – Pančevo: Kulturno nasleđe i multikulturalnost”, koji partnerski realizuju udruženja Emblema iz Dimitrovgrada, Šumadinka iz Kragujevca i Omnibus iz Pančeva na sajtovima www.far.rs, www.glassumadije.rs i www.pancevo.city.
Projekat je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije.
