Obeležen jubilej pančevačke železnice

Stalna postavka fotografija iz istorijata železnice u Pančevu i okolini, posvećena jubileju 125 godina pančevačke železnice, otvorena je 9. aprila 2019. godine u putničkoj čekaonici stanice Pančevo varoš. Eksponati izloženi na inicijativu Josipa Vebera, predsednika pančevačkog Kluba ljubitelja železnice, na trajan način će čuvati uspomenu na istorijat železnice unašem gradu. Pored ljubitelja železnice i pančevačkih železničara, ovoj svečanosti prisustvovali su i brojni putnici-namernici koji su sa velikim zanimanjem pogledali postavku, stičući time nova saznanja o bogatoj istoriji železnice u našim krajevima. O okviru postavke nalazi se i novi plan grada Pančeva, koji je za ovu priliku poklonila lokalna Turistička organizacija.

– Ovo je samo jedna od manifestacija kojom će naš Klub u saradnji sa železničarima obeležiti u narednom periodu. U maju pripremamo izložbu o banatskim prugama koju ćemo realizovati u saradnji sa pančevačkim Narodnim muzejom, a koja će građanima Pančeva biti predstavljena u okviru manifestacije „Noć muzeja”. U toku je priprema materijala za novu fotomonografiju „165 godina železnice u Vojvodini”, koja će biti publikovana krajem godine, u izdanju Kluba ljubitelja železnice i Istorijskog arhiva u Pančevu – izjavio je Josip Veber, koji je za naš sajt, priložio ovom prigodom kratak tekst o istorijatu železnice u Pančevu:

Železnica je u Pančevo stigla 1894. godine iz pravca Kikinde i Zrenjanina. Prugu je gradilo „Torontalsko vicinalno društvo” uz pomoć lokalnih uprava iz mesta kroz koja je prolazila pruga.

Svečani voz na novootvorenoj pruzi stigao je u stanicu Pančevo varoš iz Velikog Bečkereka 9. aprila u podne. Predstavnici gradske vlasti zajedno sa mnogobrojnim građanstvom svečano su dočekali visoke zvanice i goste koji su bili u vozu. Na čelu visoke delegacije nalazio se Bela fon Lukač, mađarski ministar trgovine koji nije krio zadovoljstvo što je i ovaj deo Banata dobio direktnu vezu sa Budimpeštom i Bečom.

Pančevo je od toga dana uključeno u veliku šinsku mrežu koja je povezivala sve zemlje evropskog kontinenta. Više nije bilo bojazni da u zimskim mesecima, zbog obustave plovidbe na Dunavu i Tamišu kao i snežnih nepogoda, Pančevo bude odsečeno od sveta. Toj pogodnosti naročito su se obradovali industrijalci i trgovci jer su mogli da plasiraju i prodaju
svoje proizvode nesmetano tokom cele godine.

Pančevačke nedeljne novine „Donau Temeš Bote”, koje su izlazile na nemačkom jeziku, objavile su u broju od 8. aprila 1894. godine na naslovnoj strani tekst o dolasku železnice u Pančevo, čiji deo prenosimo:

„Osmi april 1894. godine ostaće u istoriji našeg grada kao značajan datum. Sutrašnje otvaranje pruge Veliki Bečkerek-Pančevo doneće veliku dobrobit Pančevcima i samom gradu. Ona će uveliko pomoći otklanjanju teškoća industrijalcima i trgovcima u zimskim mesecima. Ovom radosnom prilikom mi pozdravljamo kraljevskog mađarskog ministra trgovine Belu fon Lukača i mi ga od srca pozdravljamo sa dvostrukom radošću za njegovu brigu. Mi pozdravljamo sve ostale faktore koji se nisu bojali nikakvih žrtava, moralnih i materijalnih za otvaranje ove železničke pruge. Pozdravljamo takođe i zastupnike „Torontalskog komiteta” i „Torontalskog društva vicinalnih železnica”, kao i zastupnike iz velikih opština koji su, koliko god su mogli, pomogli izgradnji ove železnice.

Danas nije više potrebno naglašavati privredno-politički i strategijski značaj železnice.

U to je svaki inteligentan čovek čvrsto ubeđen. To je opšte priznata činjenica da železničke veze imaju značajan uticaj na celokupnu ljudsku kulturu. Železnica je posebno približila zemljoradničke distrikte glavnim tržištima. Stvorila je neraskidive veze između krajeva sa proizvodnjom sirovina i industrijskih mesta. Sve ovo važi i za naš grad Pančevo, koji je od danas uključen u veliki svetski saobraćaj kojeg predstavlja neprekidni šinski trak.”

Dve godine kasnije, 20. avgusta 1896. godine Pančevo je povezano preko Petrovog Sela (danas Vladimirovac) sa Vršcem i Kovinom. Tom prilikom izgrađen je i novi krak pruge koji je povezao stanicu Pančevo predgrađe i novosagrađenu stanicu Pančevo Dunav koja se nalazila u blizini tamiškog pristaništa i tadašnje pančevačke industrijske zone.

Od 1896. pa do 1935. godine ova stanica bila je završna za sve vozove koji su dolazili iz ovog dela jugoistočne Evrope. Putnici koji su bili na proputovanju za Beograd, Zemun i Novi Sad nastavljali su putovanje parobrodima sa tamiškog pristaništa. Tako je bilo sve do 1935. godine kada su izgrađeni železnički mostovi na Tamišu i Dunavu i kada je Pančevo dobilo direktnu železničku vezu sa Beogradom i svim ostalim gradovima jugoistočne Evrope.

Železnička stanica na Tamišu u početku je bila jednobrodna građevina urađena po tipskom projektu koji je važio za većinu stanica u Austro-Ugarskoj monarhiji. Međutim, zbog naglog obima prevoza putnika, a naročito robe stanična zgrada je početkom 20. veka proširena, da bi današnji izgled dobila uoči Prvog svetskog rata.

Putnički saobraćaj sa stanice na Tamišu se obavljao do 2. juna 1973. godine, a teretni do 1989. godine kada je obustavljen. Stanični koloseci zajedno sa prugom do stanice Pančevo Vojlovica demontirani su u proleće 1990. godine. Na ovoj stanici, kao i u njenoj neposrednoj blizini snimani su mnogi filmovi domaće i strane produkcije. Pored ove stanice Klub ljubitelja železnice „Pančevo” je 1997. godine postavio železničku muzejsku kompoziciju koja na simboličan način čuva uspomenu ne vreme kada su tu saobraćali vozovi.

Današnja stanica Pančevo glavna nekada je imala naziv Pančevo aerodrom.

Sagrađena je odmah nakon izgradnje mostova na Tamišu i Dunavu 1935. godine. Prilikom izgradnje stanice urađena je i trijangla koja je spajila stanicu Pančevo predgrađe (danas Pančevo varoš) i rasputnicu 2a na pruzi ka Zrenjaninu. Njenom izgradnjom omogućen je direktan dolazak vozova iz Subotice, Kikinde i Zrenjanina, kao i vozova iz pravca Kovina, Bele Crkve, Jaše Tomića, Vršca i Alibunara. Za vreme Drugog svetskog rata Nemačka vojska je u njenoj blizini imala magacine oružja i nafte pa je stoga imala i stratešku važnost. Na svega nekoliko stotina metara udaljenosti nalazio se aerodrom koji je bio dugi niz godina u funkciji, u prvo vreme za putnički saobraćaj, a kasnije za vojne potrebe. Po njemu je stanica tada i dobila ime. Krajem 1991. godine počinje kapitalni remont pruge Beograd-Pančevo, a u sklopu tih radova remontovana je i stanica Pančevo aerodrom, koja nakon elektrifikacije i remonta, početkom 1992. godine, dobija naziv Pančevo glavna stanica.

Putnički saobraćaj u Pančevu odvija se na pravcu ka Beogradu, Kikindi i Zrenjaninu, kao i prema Vršcu. Temišvaru i Bukureštu. Sa ove stanice se do februara 2012. godine odvijao direktan saobraćaj ka Beograd glavnoj stanici i Bukureštu. Teretni saobraćaj se preko Beograda i Vršca odvija ka svim krajevima Evrope. U martu 2014. godine započeti su radovi na rekonstrukciji i izgradnji drugog koloseka pruge Pančevo-Beograd, koji su završeni februara 2017. godine. Tom prilikom je izgrađen i novi železnički most na Tamišu.