Uvod u proslavu 250. godišnjice od osnivanja rimokatoličke parohije u Starčevu označilo je otvaranje izložbe starih fotografija u Galeriji „Boem” 17. septembra. Postavka koja će narednih nekoliko sedmica krasiti taj prostor posvećena je tradicionalnom odevanju Starčevaca i Starčevki Gornjeg kraja. Deo godinama brižljivo sakupljane kolekcije slika iz porodičnih albuma verno prikazuje kako su se nekada oblačili lokalni katolici – Nemci i Hrvati, dok prateći tekst opisuje čitav društveni kontekst aktuelan sve do kraja četrdesetih godina prošlog veka u kome su važile norme na osnovu kojih je odeća pojedince svrstavala u tačno definisane socijalne kategorije.
Ovaj događaj otvorio je direktor Doma kulture u Starčevu, Dalibor Adamov, nakon čije je uvodne reči usledilo obraćanje priređivača izložbe etnologa Dalibora Mergela, zatim i njegovog beogradskog kolege Ivana Terzića, te poznatog pančevačkog koreografa Dejana Trifunovića. Svako od njih istakao je određene aspekte tradicionalne kulture čiji se duboki trag može pratiti uvidom u stare fotografije lokalnog stanovništva. Terzićeva i Trifunovićeva iskustva iz Starčeva veoma usko su povezana sa odevanjem Starčevaca u prošlosti i mesnim folklorom. Terzić je, naime, za katalog izložbe pod nazivom „Tradicijsko ruho Hrvata u Vojvodini”, koju je pre pet godina upriličila Hrvatska matica iseljenika, iscrpno pisao o nošnji banatskih Hrvata na primeru Starčeva. Dejan Trifunović je, pak, jedan od najzaslužnijih za rekonstrukciju starčevačke hrvatske tradicionalne nošnje u Zagrebu. On je nemerljiv doprinos takođe dao postavljanju koreografije igara Hrvata iz Starčeva koju u Hrvatskoj danas izvodi zagrebački KUD „Horvati”. Obojica su svoje aktivnosti realizovali na osnovu brojnih terenskih istraživanja obavljenih u ovom naselju.
Katarina Čeliković (prva sleva) iz Zavoda za kulturu vojvođanskih Hrvata na izložbi u društvu Starčevki (foto: Davor Bašić Palković)
Verski deo proslave jubileja katoličke župe u Starčevu dogodio se u petak, 22. septembra na dan koji je u crkvenom kalendaru posvećen svetom Mauriciju, zaštitniku crkve. Hram je bio ispunjen do poslednjeg mesta, a domaćinima su se pridružili gosti iz Opova, Pančeva, Ivanova, Skorenovca i Surčina. Svečanu svetu misu služio je mons. dr Tomo Vukšić, vojni biskup u Bosni i Hercegovini, u koncelebraciji sa biskupom Ladislavom Nemetom, sveštenicima Zrenjaninske biskupije i velečasnim Markom Kljajićem, surčinskim parohom. Preuzvišeni biskup je u svojoj nadahnutoj propovedi istakao značaj koji danas ima mučeništvo svetog Mauricija i pritom posebno naglasio koliko je bitno da hrišćani u svom svakodnevnom životu slede njegov primer.
Istorija katoličke crkve u Starčevu
Katolička parohija u Starčevu osnovana je davne 1767. godine, njen je zaštitnik na početku bio sveti Amadeo, a vernici su uglavnom bili Nemci. Hrvati se masovno naseljavaju u mesto od 1774. godine i do danas čine većinski deo ovdašnjeg katoličkog življa. Baš u to doba njihovog doseljavanja zida se i prva katolička crkva koja je spaljena 1788. nakon upada Turaka u Banat. Meštani su tad izbegli čak na sever Mađarske. Nova crkva je sagrađena 1793. u čast svetog Mauricija, hrabrog hrišćanskog vojnika. Pošto više nije zadovoljavala potrebe vernika u Starčevu ona je srušena, a izgradnja nove crkve počinje 1863. Ona je podignuta pre tačno 150 godina, a osveštana i oslikana je 1926. godine. Oko 1956. stari barokni toranj zamenjen je betonskim, dok je krov obnovljen 1967. Nova zvona crkva je dobila 2001, a ove godine je zahvaljujući Zrenjaninskoj biskupiji potpuno obnovljen krovni pokrivač. Parohija danas broji oko 400 vernika, propoveda se na hrvatskom, a zaštitnik crkve sveti Mauricije proslavlja se 22. septembra.
Misnom slavlju prisustvovali su starčevački pravoslavni parosi, predstavnici Mesne zajednice Starčevo, gradski većnik za kulturu Nemanja Rotar. Ispred Ambasade Republike Hrvatske tu je bio opunomoćeni ministar Ivan Sabolić, kao i generalni konzul Republike Hrvatske u Subotici, Velimir Pleša. Među visokim zvanicama bili su i predsednik Izvršnog odbora Hrvatskog nacionalnog veća Republike Srbije, Darko Sarić Lukendić, te predsednik Udruženja banatskih Hrvata iz Zrenjanina, Goran Kaurić.
Svečanu prazničnu misu pred prepunom crkvom sv. Mauricija predvodio je vojni biskup u Bosni i Hercegovini, mons. dr Tomo Vukšić (foto: Dalibor Mergel)
U subotu, 23. septembra u 20 sati počela je svečana akademija u Domu kulture u Starčevu priređena povodom ove velike godišnjice. Pred punom velikom salom program su vodili Dalibor Mergel i Vladana Kućan. Prisutne je prvo pozdravio velečasni Čaba Čipak, paroh starčevačke katoličke crkve. Nakon njega reč je dobio Goran Kaurić koji je izneo razloge zbog kojih je osnovano Udruženje banatskih Hrvata u Zrenjaninu i pravce u kojima će biti usmereno delovanje tog društva. On je na samom kraju svoje besede istakao da se „učešćem u organizaciji ove značajne godišnjice želi pokazati spremnost i sposobnost hrvatske zajednice da u jedinstvu sa svima drugima aktivno doprinosi očuvanju hrvatskog identiteta na kulturnoj mapi, kako Banata tako i šireg okruženja”. Nakon govora usledila je dodela zahvalnica Udruženja banatskih Hrvata za nesebičnu podršku hrvatskoj zajednici u Banatu i Srbiji. Priznanja su dobili Mesna zajednica Starčevo, „Starčevačke novine” za otvorenost za pitanja i teme u vezi s nacionalnim zajednicama, Zrenjaninska biskupija kao zahvalu za podršku održavanju crkve, Vinko Rukavina kao hroničar prošlosti starčevačkih i banatskih Hrvata i Dejan Rajković kao najveći pojedinačni donator Udruženja banatskih Hrvata.
Nakon govora, predstavljanja kulturno-umetničkih društava koja su nastupala kao i njihovog programa pripremljenog za to svečano veče, na binu su izašli i folkloraši. Članovi zagrebačkog KUD-a „Horvati” i KUD-a „Stanko Paunović – NIS RNP” iz Pančeva smenjivali su se na pozornici, a njihove raznobojne nošnje plenile su svojom raskoši. Prikazane su narodne igre od Hrvatskog Zagorja do bosilegradskog krajišta i Vranja. Posebno su atraktivni bili starčevački plesovi koje Zagrepčani u svom repertoaru imaju od 2012. godine, ali je pažnju privukao i drmeš, karakterističan za severozapadnu Hrvatsku, koji ovdašnja publika do sada nije imala priliku da vidi. Na samom kraju programa gosti iz Zagreba zahvalili su i uručili poklone Daliboru Mergelu, kao predstavniku domaćina, i Dejanu Trifunoviću, rukovodiocu KUD-a „Stanko Paunović – NIS RNP”, pritom iskazavši veliku želju za nastavkom i produbljivanjem ovako plodonosne saradnje.
Nastup zagrebačkog KUD-a “Horvati” u okviru bloka starčevačkih igara za čiju je koreografsku realizaciju zaslužan Dejan Trifunović (foto: Aleksa Denčić)
Subotnjoj manifestaciji prisustvovali su između ostalih Slaven Bačić, predsednik Hrvatskog nacionalnog veća Republike Srbije, Tomislav Žigmanov, direktor Zavoda za kulturu vojvođanskih Hrvata, predsednik Demokratskog saveza Hrvata u Vojvodini i narodni poslanik u Narodnoj skupštini, Ivan Sabolić ispred Ambasade Republike Hrvatske u Beogradu, predstavnici lokalnih medija i programa na hrvatskom jeziku Radio-televizije Vojvodine. Posle koncerta visoke zvanice su zajedno sa gostima iz Zagreba druženje nastavili na svečanoj večeri upriličenoj u restoranu „Đeram”.
Glavnu podršku organizaciji proslave pružili su Grad Zagreb, Grad Pančevo, Autonomna pokrajina Vojvodina, Hrvatsko nacionalno veće Republike Srbije, Dom kulture u Starčevu i Mesna zajednica Starčevo.
