Investitorski urbanizam ruši objekte od kulturno-istorijskog značaja

I dok deo građana grada Pančeva već gotovo mesec dana kampuje u naselju Tesla, štiteći platane od planirane seče ambicioznih investitora, na desetak metara od građanske straže, baš na mestu gde se nekada ponosno uzdizala jedna od dve najveće fabrike sijalica u čitavoj Jugoslaviji, niče još jedan potrošački gigant. Tako je nekadašnja, doduše zapuštena zgrada fabrike sijalica, sa brendom Tesla, „očerupana” do temelja, od koje ostao samo betonski kostur, postala mesto iz kojeg „vrište” šarene laže, podsećajući nas da živimo „zlatno” doba.

Osim istorijskog nasleđa, investitori su nemilosrdni i prema prirodi, pa je prva „žrtva” na Tesli bio platan star oko 60 godina, zboga čega meštani Tesle protestuju već mesec dana štiteći telima druge platane, koji su na redu za seču.

Nažalost, fabrika Tesla nije jedini objekat koji je Pančevcima i Pančevkama bio važan, a danas je pod naletom investitorskog urbanizma pretvoren u kinesku robnu kuću. Evidencija građanskih aktivista pokazuje da je od 2017. godine do danas u gradu Pančevu srušeno oko 180 objekata i podignuto isto toliko.

Investitorski urbanizam je koncept, odnosno način vođenja urbanističke politike koji često omogućava sprovođenje svih (materijalnih) interesa investitora, a na štetu javnog interesa i stvarnih potreba građana. Nakon Novog Sada i Subotice, pre nekoliko godina Pančevo postaje „meka” za Beograđane i poželjna destinacija za miran život nadomak Beograda. Urbanistički bum još trese ovaj centar Južnobanatskog okruga, pretvarajući ga iz pitomog, ušuškanog gradića u metropolu zakrčenu automobilima, i zalivenu betonom.

Gradilišta niču gotovo svakog dana, a i trka u visini zgrada je u toku. Da investitori, ali ni oni koji im izdaju građevinske dozvole, mare samo za svoj interes, ali ne i za interes građana i građanki grada Pančeva, dokazuje i odnos prema kulturno-istorijskom nasleđu i starim objektima koji definišu identitet grada. Slučaj da je srušen objekat koji je bio pod zaštitom države kao spomenik kulture, kako se desilo na primer u Subotici, u Pančevu još nije zabeležen, ali je na primer Štapska zrada koja je utvrđena za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja, izbušena za potrebe montaže nadstrešnice za baštu kafića „Hedonist”.

S druge strane, neki stari i dragoceni objekti jesu srušeni – poput kuće u kojoj je ubijen narodni heroj Stevica Jovanović, po kojem u Pančevu nosi ime jedna osnovna i jedna srednja škola, ulica, a podignuta mu je i bista u centru grada. Kuća je srušena prošle godine, a na tom mestu podignuta je zgrada od tri sprata. Ove godine stradala je i kuća u kojoj su živela braća Jovanović – Kamenko i Pavle Paja Jovanović, poznati štampari i knjižari, koji su osnovali štampariju kako bi obezbedili štampanje prvog srpskog nedeljnika na Balkanu – Pančevca. Investitorski interes presudio je i zgradi Tehničkog centra, nekadašnjoj školi i simbolu Pančeva, kao i nekada kultnoj pančevačkoj kafani Sloga, na čijem mestu je nikla stambena zgrada.

Zgradoposednicima nije sveto ni ime Đorđa Vajferta, prvog srpskog guvernera, dobrotvora, Pančevca, čoveka čija je porodica napravila prvu srpsku pivaru na Balkanu, čoveka koji je zadužio i grad i državu svojim altruizmom i humanošću. Pa su se namerili i na kompleks Slavina, u samom centru grada, koji je podigao Đorđe Vajfert, i koji zaslužuje da bude muzej posvećen ovom pančevačkom velikanu, ali su investitori i gradska vlast očigledno imali druge planove. Prema izrađenom projektu na tom mestu biće izgrađene dve četvorospratnice – jedna sa 33 stana, i poslovnim prostorom i druga sačinjena od dve lamele, sa 118 stanova i podzemnom garažom.

„Načeta” je i zgrada štamparije „6. oktobar”, koja se u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Pančevo vodi kao vredan objekat pod prethodnom zaštitom. Zgrada je zapaljena prošlog leta, a pojedini mediji su preneli postoje sumnje da je požar podmetnut jer na tom mestu je planirana izgradnja kompleksa novih stambenih zgrada investitora Bureau Cube Partners, koji se u to vreme reklamirao na internetu i nudio stanove na adresi na kojoj se nalazi i štamparija – u Ulici doktora Svetislava Kasapinovića 11.

I dok prvi čovek JP „Urbanizam” Pančevo Slave Bojadžijevski kaže da je investitorski urbanizam primer razvoja grada, veliki broj građana i građanki se sa tim ne bi složilo. Jer uništava prirodu. Jer se centar i pojedina naselja pretvaraju u čepove, u kojima je nehumano živeti. Jer su građani i građanke „taoci” investitorskih interesa. Jer niko ne vodi računa o opštem dobru, nego o svom interesu.

A dok vagamo da li je bolje da se grad razvija na investitorski način, ili da je „zamrznut” u dvehiljadim godinama, poput Vršca, građani poručuju da je razvoj grada neophodan, ali u skladu sa njihovim interesima, a ne interesima investitora.